اینجا صدابرداری تخصصی نیست، هیئتی است!
روتیتر: «فرید خضری» خادم جوانی است که وظیفه صدابرداری هیئت «ریحانه الحسین» تهران را به عهده دارد. دراین گفتگو و پادکست رادیومهر به بهانه پایان دو ماه خادمی فرید و دوستانش، پای صحبت های او نشسته ایم.
به گزارش روتیتر : ماه صفر که به آخر برسد، بیرق های سیاه عزا هم جمع می شود. می ماند کلی عشق و خاطره که با این روزها پشت سر گذاشتیم؛ می ماند یاد شور دهه اول محرم، حماسه پیاده روی اربعین، جنب و جوش برای نذری دادن ۲۸ صفر و غم آشنای ما ایرانی ها برای روز شهادت امام رضا(ع)…
می ماند چشم هایی که بارانی شدند تا روح صاحبشان سبک شود، و نازک دلی آدم هایی که این مدت به بهانه اهل بیت(س) با هم مهربان تر بوده اند و برای نذری دادن به محرومین پویش و کمپین و …راه انداخته اند. وسط این دلتنگی ها، امان از دل خادم ها! همین آدم های گمنام اطراف ما که بین روزمرگی‌های معمول زندگی، همه عشق و امیدشان خدمت به عزاداران هیئت است. همین هایی که میزبان مجلس روضه امام حسین می شوند و برای این کار حساب و کتاب دنیا که هیچ، سر از پا نمی شناسند؛ روزهای پر از مهربانی که تمام شود، آنها حتما دلتنگ ترند.
با «فرید خضری» صحبت کرده ایم که دکترای دامپزشکی دارد و صدابردار هیئت است. صدابردار هیئت یعنی کسی که تلاش می کند روضه های مداح، شاعرانه تر و گوش‌نوازتر به دل و جان شنونده بنشیند.
او صدابرداری و بازی با آن همه کلید و فِیدر را تخصصی یاد گرفته و باز کار خودش را معمولی می داند؛ می گوید هیچ فرقی ندارد، لازم باشد توی هیئت چای می ریزد یا کفش مردم را جفت می کند. اینجا خدمت به امام حسین(ع) در هرشکلی، تخصصی ترین کار هیئت است.
هم دامپزشکم، هم صدابردارهیئت
وقتی مهمان هیئت ریحانه‌الحسین می شویم که نزدیک غروب است و خادمین جوان هیئت در جنب و جوش آماده سازی آن برای روضه شب های اول ماه صفر هستند. یک نفر وسایل اضافی را جابه جا می کند، آن یکی جارو می زند، بعضی ها سرگرم فضاسازی برای طرح پشت سر مداح هستند و… یک نفر هم که به قول خودشان صدایش سوز خاصی دارد! میکروفن دست گرفته و روضه‌ای می خواند تا خادم دیگر صدا را تنظیم کند.
آمده ایم با «فرید خضری» صحبت کنیم؛ صدابردارهیئت «ریحانه الحسین» که با اسم «سید مجید بنی‌فاطمه»، ازهیئت‌های شناخته شده غرب تهران است.
سرش را پایین انداخته و سعی می کند بین رفت و آمد و سر و صدای کار خادم ها تمرکز کند تا سوال ها را با دقت جواب بدهد. می گوید خستگی و سرخی چشم‌هایشان برای این است که « توی این یکی دو روز فقط دوساعت خوابیده‌ایم، البته این چیزها برای ما هیئتی‌ها عادی است.»
فرید خضریِ بیست وهفت ساله، فارغ التحصیل دکترای دامپزشکی است. این مسئولیت داشتن در هیئت را از زمان دبیرستانش تجربه کرده، البته نه در هیئت نوجوانان! هیئتی برای همه اهالی محله:« جمعیت ۳-۴هزار نفری شهرک ما یک مسجد و یک هیئت داشت؛ من و دوستانم با همکاری پایگاه بسیج، هیئت را می‌چرخاندیم.» بین حرف هایش تاکید می کند علاقه به صدابرداری او را به اینجا نکشانده است:« حالا نه اینکه عشق صدابرداری باشم! فقط دوست داشتم خدمت کنم و بین کارهایی که خادم ها انجام می دادند، صدابرداری را بیشتر دوست داشتم. آموزشگاه و کلاس نرفته ام، اما از بچگی باید ته هر دستگاهی را در می آوردم! قدیم تر صوت هیئت مثل الان پیچیده و پیشرفته نبود؛ فوقش یک دستگاه و دوتا باند بود. آنقدر دستگاه های جدید را دستکاری کردم و تغییرات صدایی ایجاد کردم تا یاد گرفتم. قدیم‌تر هم در هیئتی که بودم، کنار صدابردارهای حرفه ای می‌ایستادم و از روی دست آنها نگاه می کردم.» فکرش را نمی کرد چون خانه‌شان آن طرف شهر است روزی در هیئت ریحانه مشغول شود، اما حالا شش سال است که اینجا به قول خودش برای امام حسین(ع) و حضرت رقیه(س) «نوکری می‌کند».
همه بالا و پایین های صدابرداری هیئت!
کار صدابرداری جزئیات زیادی دارد و برخلاف تصور ما هر قطعه مداحی که به دستمان می رسد، بعد از ضبط چند مرحله دیگر را هم پشت سر گذاشته: «صدای هیئت که خام ضبط شده باید شفاف و اِکولایز شود، بعد هم بحث افکت گذاری است و اینکه صدای جمعیت در کنار صدای مداح لِوِل گذاری شود. چیزهایی مثل تپق ها یا حرف زدن مداح با مردم هم از آن قطعه حذف می‌شود.» این کارها از وظایف بچه های میکس و مستر و مربوط به بعد از جلسه است؛ اما صدابردار قبل از شروع جلسه حتما باید حاضر باشد: «قبل از شروع شدن مجلس، چک می کنم ببینم همه کابل ها سالم هستند؟ میکروفن ها صدا دارند؟ هیئت یک اتفاق زنده است واصلا نمی شود اشتباه کرد؛ برای همین باید مواظب قطع و وصلی صدا باشیم. «نویز» را هم حتما باید چک کرد، وگرنه چون قرار است بعدها همه این روضه ها را پخش کنیم، آن وقت صدا بد و بی‌کیفیت ضبط می‌شود. بعد از این قلق گیری، جلسه که شروع شد با توجه به نوع برنامه، صدا تنظیم می‌شود. مثلا قاری که قرآن می خواند صدا را پایین می آورم که او بتواند در اوج بخواند. سخنران که می آید، افکت قطع می شود و چون صدای سخنران‌ها معمولاً پایین است صدا را تقویت می‌کنم.» ذکرگویی هم از آواهای متفاوتی است که در بعضی هیئت ها شنیده می شود و افکت جداگانه‌ای دارد:«صدای ذکر در هیئت مثل ضرب طبل در دسته عزاداری است، برای اینکه همه یکنواخت سینه بزنند. این ذکرگویی در بعضی هیئت ها خیلی زیاد و اغراق شده است، اینجا ولی در حدی ذکر می گویند که ریتم و ضرب سینه زنی گم نشود.» فرید خضری مثل بقیه بچه های هیئت، سید مجید بنی فاطمه را «آقاسید» صدا می‌زند:«اینجا یک مداح دارد، آن هم آقاسید است. قبل از جلسه، ساندچک و لول‌گیری داریم و باندها را هم بر اساس صدای ایشان تنظیم کرده ایم. الآن دیگر به تجربه دستمان آمده هر سبک شعری که خوانده می شود در چه محدوده ای از بازگشت صداست. حالا اگر مداح مهمان داشته باشیم، تنظیمات را موقتاً با صدای ایشان تغییر می دهیم.»
آقاسید صدا راخوب می فهمد
فرید خضری از سال ۹۳ کارش را در هیئت ریحانه شروع کرده و می گوید حالا کاملا با فضای خواندن مداح هماهنگ شده:« وقت خواندن مداح باید بتوانید فرکانس های صدا را راحت آزاد کنید، جای تحریرها را مشخص کنید. خیلی از بار جلسه کم می شود اگر بلد نباشید صدای مداح را درست تنظیم کنید.» پامنبری های بنی فاطمه می گویند او در جلسات مولودی گاهی هم سر به سر فرید خضری می گذارد و پشت میکروفن صدایش می‌کند: فرییید! یا بارها با او درباره صدا صحبت می کند. می‌پرسم این ها یعنی بنی فاطمه اخلاق خاصی دارد؟ «نه، آقا سید یک ویژگی خوبی که دارند این است که برخلاف خیلی از مداح ها صدا را می فهمد. دقیقا مشکل صدا را می شناسد و می‌تواند به من بگوید الآن چه تُن صدایی مناسب است. خیلی ها برایشان فرقی ندارد یا صرفا می گویند صدا خوب نیست! درستش کنید.» می گوید اینکه بین این همه مداح خوب، مداحی محبوب می‌شود خواست امام حسین(ع) است:«این دیگر خواست امام حسین است که آقامجید توی دل مردم جا بگیرد. برای خودم ایشان هم استاد بزرگی بوده و هم یک برادر بزرگتر صمیمی است که خیلی جاها توانسته ام به او اعتماد کنم.»
اما صدای هیئت همسایه ها را اذیت نمی کند؟« خب «ریحانه» هیئت محبوبی است و عکس های هوایی هم نشان می دهد که چندهزار نفر بیرون از هیئت می‌نشینند. ما در قبال همه آن آدم هایی که بیرون نشسته اند مسئولیم و باید به همه صدا برسانیم. البته که ممکن است گاهی همسایه‌هایمان را اذیت کند ولی من می گویم با صبر و بزرگواری، اجر این کار می برند.»
معمولاً در کارش کم اشتباه می کند، اما یک روز سخت را هم یادش هست که به اربعین سال ۹۴ بر می گردد:«برای چیدن سیستم صوتی با دوستی هماهنگ کرده بودیم، اما نیاورد. مردم پشت در بودند، باید در را باز می کردیم اما هنوز سیستم و باند را نچیده بودیم. خیلی اتفاقی یکی از دوستان ما از برنامه دیگری وسیله جمع کرده‌بود که ببرد. دیگر هرطور بود با همان ها مراسم را شروع کردیم. فکر کنید مردم نشسته بودند و ما روی چهارپایه داشتیم باند را می بستیم! موقع سخنرانی هم سیم میکروفن قطع و وصل می شد. خیلی روز پر استرسی بود.»
خارجی ها سیستم صوتی را برای هیئت نمی‌سازند!
می گوید رابطه مداح و میکروفن مثل رابطه عکاس و دوربین است، مداح بدون صدا اصلاً نمی تواند حرفش را به مردم برساند؛ اما این ایده باعث نمی شود کار خودش را منحصر بفرد بداند:« همه ما خادم‌ها، همه کارها را انجام می‌دهیم. مثلاً پارسال که موکب هیئت را در طریق کربلا راه انداختیم، یا بالای دکل برق بودم یا پی لامپ و پروژکتور یا ژنراتور تنظیم می کردم. گاهی هم سنگ های زیر موکب را برمی داشتیم، چون اول باید محیط آماده صدابرداری باشد.» کار در هیئت باعث نمی شود تخصص جداگانه ای به اسم صدابرداری هیئت داشته باشیم؟! «نه، توی هیئت کار باید هیئتی باشد! حرف تخصص بیاید وسط کار خراب می شود. توی هیئت نباید گفت این مدل، مدل علمی صدابرداری است. اینجا فقط باید در خدمت مداح و مردم بود. تمام این دستگاه های صدابرداری خارج از کشور ساخته شده اند؛ خب آنها هیچکدام هیئت نمی شناسند که بیایند متناسب با آن باند و دستگاه بسازند! بخواهید تخصصی کار کنید باید مثل سالن کنسرت صدا بدهید تا مداحی شکل بگیرد. یک مثال می زنم؛ استاد آموزش صدابرداری سازمان صدا و سیما یک شب آمده بود اینجا. گفت من بلد نیستم کار شما را انجام بدهم! می توانم صدابرداری یادتان بدهم، ولی این کاری که شما می‌کنید، کار هیئتی است.»
وقت اذان مغرب رسیده و خضری هم باید برود کمک دوستانش. برای بار چندم تاکید می کند هیچ فرقی با بقیه خادم ها ندارد: «اگر اینجا صدابردار نباشم، باز در همین هیئت می مانم. مثلا جلوی در هیئت خوش‌آمد می‌گویم یا چای می‌ریزم. همین الان بخشی از کار سایت را با دوستانم انجام می دهیم؛ گاهی بچه‌های سایت پشت دوربین می روند. خلاصه همدیگر را پشتیبانی می کنیم و اصلا حرف تخصص نیست.»
