روایتی از سند تاریخی کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲
روتیتر:حرف و حدیث های فراوانی در ارتباط با حوادث ۲۸ مرداد ۱۳۳۲خورشیدی وجود دارد اما براساس شواهد به دست آمده از سندی تاریخی می توان نتیجه گرفت حوادث این روز که به کشته و مجروح شدن عده ای از مردم و سرنگونی دولت ملی محمد مصدق منجر شد، چیزی جز کودتای نظامی نبوده است.
به گزارش روتیتر: کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲خورشیدی به عنوان حادثه ای تاریخی با امروز جامعه ما نیز در پیوندی ناگسستنی است؛ چراکه از یک طرف هنوز درگیر مسایلی همچون نفت، آمریکا و … هستیم و ۲۸ مرداد و تبعات آن تاثیر شگرف و غیرقابل انکاری در ابعاد مختلف در سیاست خارجی ایران بعد از آن تا به امروز داشته است. از طرفی دیگر در این مدت اسنادی به دست آمده که روایت های مختف از این حادثه ارایه می دهد. هرچند نباید از نظر دور داشت که هنوز هم موافقان و مخالفان و روایت های متضاد آنها در برابر هم صف کشیده‌اند و هر یک دیگری را متهم می کنند.
**کودتا و سقوط دولت مصدق
ماجرا سقوط دولت محمد مصدق از آنجا شروع شد که دولت انگلیس که با ملی شدن صنعت نفت ایران در ۲۹اسفند۱۳۲۹خورشیدی دست خود را از این طلای سیاه کوتاه می دید، یک کودتای نظامی علیه دولتی ملی در ایران طرح ریزی کرد. البته دولت آمریکا در ابتدا با چنین طرحی مخالف بود اما پیروزی «دیوید آیزنهاور» در انتخابات ریاست جمهوری این کشور تغییرات عمده ای در سیاست خارجی آنها ایجاد شد و «کرمیت روزولت» رییس اداره خاور نزدیک سازمان سیا به فرماندهی عملیات انتخاب شود.
روزولت در ۲۸ تیر ۱۳۳۲خورشیدی به تهران وارد شد و پس از ملاقات با محمدرضا پهلوی و جلب نظر او فعالیت های خود را برای سرنگونی دولت آغاز کرد. محمدرضا پهلوی نیز پس از آن که از طرف دولت آمریکا و انگلیس خیالش راحت شد رضایت خود را اعلام داشت و در ساعت ۲ بامداد ۲۵ مرداد ۱۳۳۲ سرهنگ «نعمت‌الله نصیری» فرمانده گارد شاه، فرمان عزل مصدق نخست‌وزیر را در منزلش به وی ابلاغ کرد اما بلافاصله توقیف شد و دولت مصدق طی اعلامیه‌ای وقوع یک کودتای نظامی در تهران و خنثی شدن آن را اعلام و متعاقب این حادثه محمدرضا پهلوی از ایران فرار کرد اما سرویس های اطلاعاتی انگلیس و آمریکا با استفاده از ماشین تبلیغاتی خود برای تخریب وجهه سیاسی مصدق، رشوه دادن به برخی از نمایندگان وقت پارلمان ایران، سازماندهی نیروهای نظامی و به راه انداختن راه‌پیمایی‌ها و اعتراضات خیابانی توانستند در ۲۸ مرداد کودتا را عملی کنند و «فضل‌الله زاهدی» توانست به عنوان مجری طرح کودتا به جای مصدق نخست وزیر شود.
**کودتا یا قیام ملی
از آن روزهای پرالتهاب خیابان های تهران ۶۵ سال می گذرد؛ روزهایی که سر و صداها در بازار و خیابان ها پیچیده بود، عده ای شعار های مرگ بر مصدق، مرگ بر شاه، زنده باد مصدق و زنده باد شاه، سرمی دادند. همین اتفاق ها سببب شده تا روایت های متفاوتی از این حادثه ارایه شود. در همان سال ها و دوره حکومت پهلوی ۲۸ مرداد به نام «قیام ملی» نامگذاری شد و هر سال جشن می گرفتند که این اتفاق چندان دور از انتظار نبود چراکه حکومت مستقر لاجرم باید می بایست هرگونه مخالفت با خود را مخالفت با ملت تلقی می کرد.
البته جای تاسف دارد که با وجود اسناد منتشر شده توسط دولت آمریکا، هنوز عده ای سرنگونی دولت ملی مصدق را کودتا نمی دانند. نگاهی به اسناد و منابع تاریخی نشان می دهد که نه تنها دیدگاه این افراد به واقعیت نزدیک نیست بلکه هیچ تناسبی نیز نمی توان با اتفاقی که در ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ افتاد با قیام ملی دید بلکه حادثه ای بود که هیچ تعریفی به جز کودتا ندارد چراکه در این روز عده ای زیادی از مردم توسط نیروهای نظامی و افراد اجیر شده حکومت زخمی و کشته شدند که سندی بازیابی شده از آرشیو اداره کل پژوهش و اسناد ریاست جمهوری گویای این مطلب است. این سند نامه «سعید حکمت» رییس اداره پزشک قانونی به فرمانداری نظامی تهران در همان روزهای نخست پس از کودتا است که نشان می دهد در این روز ۴۱ تَن مقتول و ۷۵ تَن مجروح شده اند که هویت ۲۴ تَن از کشته شدگان معلوم شده و هویت بقیه افراد معلوم نیست. همچنین در این سند تاریخی آمده که از کشته شدگان عکس برداری شده و افرادی که جراحت های جزیی داشته اند پانسمان و از بیمارستان ها مرخص شده اند. به هرترتیب با نگاهی به این سند تاریخی چیزی جز کودتای نظامی برای حوادث ۲۸ مرداد نمی توان متصور شد.
**اسناد؛ بازگو کننده نقش آمریکا در کودتا
با نگاهی به منابع تاریخی و حوادث به وجود آمده در ۲۸ مرداد ۱۳۳۲خورشیدی نمی توان نقش دولت آمریکا را در سرنگونی دولت ملی مصدق نادیده گرفت؛ نقش که بعد از آن به نفوذ این دولت در ایران منجر شد و آمریکا سعی داشت آن را مخفی نگه دارد اما در سال های اخیر برخی مقامات به این دخالت اعتراف کردند و اسناد نیز در همین ارتباط منتشر شد که در ۲۰۱۳ میلادی سازمان سیا با خارج کردن اسنادی از طبقه بندی محرمانه به نقش خود در کودتا اعتراف کرده بود یا اینکه وزارت امور خارجه آمریکا برای نخستین بار در ۱۵ژوئن ۲۰۱۷میلادی برابر با ۲۵ خرداد ۱۳۹۶خورشیدی اسناد مرتبط با کودتای ۲۸ مرداد را منتشر کرد که در این اسناد به وقایع سال های ۱۹۵۱ تا ۱۹۵۴ میلادی(۱۳۲۹ تا ۱۳۳۲خورشیدی) می پردازد و حوادث پیش از کودتا، عملیات سرنگون کردن دولت مصدق و وقایع پس از آن را در بر می‌گیرد.
همچنین ۴۷سال پس از وقوع کودتا «مادلین آلبرایت» وزیر خارجه وقت آمریکا در ضمن یک سخنرانی دخالت کشورش را در کودتا به صورت رسمی تایید کرد. وی گفت: «در ۱۹۵۳ ایالات متحده نقش برجسته ای در سازماندهی براندازی نخست وزیر مردمی ایران، محمد مصدق، بر عهده داشت. دولت آیزنهاور اعتقاد داشت که این اقدام به دلایل استراتژیک قابل توجیه است. اما کودتا آشکارا موجب یک عقب گرد در امر توسعه سیاسی ایران شد. اکنون درک آن آسان است که چرا بسیاری از ایرانیان کماکان از این مداخله آمریکا در امور داخلی شان برآشفته اند».
بنابراین نقش دولت آمریکا در کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲خورشیدی قابل انکار نیست چرا که این دولت علاوه بر همکاری با انگلیس تامین هزینه های عملیات نیز برعهده گرفت.
به هرترتیب دولت آمریکا از این زمان در ایران نفوذ پیدا کرد و سعی داشت حکومت پهلوی را ملزم کند تا مناقع این کشور را در نظر بگیرد که این مهم در اصلاحات دهه ۴۰ خورشیدی و طرح کاپیتولاسیون به خوبی در نظر گرفته شد اما پیروزی انقلاب اسلامی در ۱۳۵۷خورشیدی، فصل تازه در سیاست خارجی ایران نسبت به آمریکا باز کرد که تا به امروز نیز تداوم پیدا کرده است.
