انتقادها عصبانی نشوید و از آن استقبال کنید/ فرهنگ نقد و انتقاد از نگاه رهبر معظم انقلاب
روتیتر:مسؤولان و دست اندرکاران, هرگز نباید خود را منّزه و مبرای از نقد بدانند.
به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی روتیتر ،دیرزمانی است که فرهنگ نقدشدن و نقد پذیرفتن دارای اشکالات متعددی است. بی تردید حق طبیعی هر ایرانی است که انتقادات و پیشنهادات خود را به صورت منطقی و مؤدبانه بیان کند و انتظار داشته باشد که مسئولان و متولیان در هر رده به این نظرات توجه کنند و خود را به عنوان خدمت‌گزار مردم، در مقام پاسخ‌گویی بدانند. اما باید به این نکته نیز توجه کرد که نقد کردن بی‌شک با مجادله، هتاکی و بی‌حرمتی متفاوت است.
ارزیابی و پژوهش ما بر کار دیگران دو درس در پی دارد : نخست اینکه با دانش او آشنا می شویم و دوم آنکه ما راه های تازه و درست را به او هدیه خواهیم نمود .
نقد کردن و نقد پذیری, سرمایه ای ارزنده برای اصلاح فرد و جامعه به شمار می رود. شناخت کاستیها و تلاش برای زدودن آنها, گامی است اساسی در رسیدن به رستگاری فردی و اجتماعی. پرده پوشی بر آنچه بوده و هست و رویدادها و یا خود را به نادانی زدن, رویدادها را دگرگون نمی سازد. انسان خردمند, هماره در جست وجوی آن است که در مسیر تکاملی فردی و جمعی, آفتها, آسیبها, کم وکاستیها را بزداید, تا به درستی راه بپیماید. از این روی, در منطق فرزانگان, نقد و انتقاد قدر و قداست ویژه ای دارد و یکی از برتریهای اخلاقی و اجتماعی مهم, به شمار می رود.
اگر فرهنگ نقد کردن و نقد پذیرفتن, به درستی بیان شود و آداب نقد و ویژگیهای ناقدان و مرزهای روا و ناروای انتقاد به روشنی ترسیم گردد, بسیاری از تنشها و تشنجها و کشمکشها فروکش می کند و بسیاری از سستیها و کاستیها, زمینه ظهور نمی یابند.
اگر همگان به این باور برسند که: بالندگی فردی و توسعه و پیشرفت اجتماعی آنان به وسیله نقد دلسوزان و انتقاد تیزبینان رشد و شتاب بیش تری می یابد و هیچ کس بی نیاز از یادآوری و انتقاد دیگران نیست, فضای جامعه دگرگون می شود و انتقادها جای انتقامها را می گیرند.
حضرت آیت الله خامنه ای در دیدار اعضاى هیأت دولت، به مناسبت هفته ۰۴/۰۶/۸۱ فرمورند:
«البته معناى این حرف آن نیست که ما بگوییم هیچکس حق ندارد از دولت انتقاد کند؛ چون انتقاد به معناى تضعیف نیست. انتقاد اگر دلسوزانه و منصفانه باشد، کمک هم مىکند. اگر انتقادى دلسوزانه هم نبود، بالاخره دانسته مىشود. در مقابل حرکت دولت، اگر یک وقت عیبجویىِ غیرمنصفانهاى هم بشود، نخواهد توانست افکار عمومى و واقعیّتهاى بیرونى را تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین من نمىخواهم انتقاد را منع کنم؛ اما تخریب را چرا. تخریب بههیچوجه مصلحت نیست. با هیچ توجیهى کسى نمىتواند خود را قانع نماید که دولت را تخریب کند.»
* بعضیها طورى انتقاد مىکنند که تخریب است
رهبر معظم انقلاب اسلامى در پاسخ به پرسشهاى دانشجویان در دانشگاه صنعتى شریف در تاریخ ۰۱/۰۹/۷۸ فرمودند:
«من البته هیچوقت جلوِ انتقاد را نگرفتهام و کسى را منع نکردهام. انتقاد صحیح و دلسوزانه ضررى ندارد؛ اما این انتقاد بایستى به تخریب نینجامد. بعضیها طورى انتقاد مىکنند که تخریب است؛ این مصلحت نیست. کسى که مسؤولیت سنگینى در کشور بر دوشش هست و از او توقّع داریم که فلان کار را بکند – اقتصاد را درست کند و… – اگر ما او را تقویت نکنیم؛ اگر یک وقت ضعفى هم پیدا شد، آن را نپوشانیم؛ آیا مىتوانیم چنین توقّعى داشته باشیم؟ باز هم مىتوانیم امیدوار باشیم که آنچه که ما مىخواهیم، انجام خواهد گرفت و آنچه که وظیفه اوست، انجام مىگیرد؟»
*اهانت و تخریب جزء رسوم زشت برخی از کشورهای غربی
امام خامنه ای همچنین در خطبه‌‌هاى نماز عید سعید فطر۰۲/۰۸/۸۵ بیان فرمودند:
«آن کسانى هم که دستى در تبلیغات دارند، فضاى سیاسى کشور را آشفته نکنند؛ بدگویى از این، اهانت به آن، معارضه‌ى جناحهاى سیاسى با هم. مردم چه تقصیرى کرده‌اند که بایستى ذهن آنها به خاطر انگیزه‌هاى مختلف سیاسىِ اشخاص و گروهها و جناحها و مجموعه‌ها، آشفته و مغشوش شود. اینها بگذارند فضاى انتخابات سالم باشد. البته هرکس حق دارد از خود و نامزد انتخاباتى خود دفاع و حمایت کند؛ این مانعى ندارد. تبلیغات در حد متعارف و بدون اسراف و زیاده‌روى، خیلى خوب است؛ اما اهانت، تخریب و بدگویى – این‌کارهایى که جزو رسوم زشتِ بعضى از کشورهاى غربى است – را کنار بگذارند»
* بعضى از این مطبوعاتى که امروز هستند، پایگاههاى دشمنند
مقام معظم رهبرى در دیدار با جوانان در مصلّاى بزرگ تهران در تاریخ ۰۱/۰۲/۷۹ فرمودند:
«متأسّفانه امروز مىبینم همان دشمنى که بهوسیله تبلیغات خود، همّتش این بود که افکار عمومى یک کشور را به سمتى متوجّه کند، بهجاى رادیوها آمده در داخل کشور ما پایگاه زده است! بعضى از این مطبوعاتى که امروز هستند، پایگاههاى دشمنند؛ همان کارى را مىکنند که رادیو و تلویزیونهاى بى.بى.سى و امریکا و رژیم صهیونیستى مىخواهند بکنند!
من نه با آزادى مطبوعات مخالفم، نه با تنوّع مطبوعات. اگر بهجاى بیست عنوان روزنامه، دویست عنوان روزنامه در این کشور در بیاید، بنده خوشحالتر هم خواهم بود و از اینکه روزنامههاى کشور زیاد شوند، هیچ احساس بدى ندارم. اگر مطبوعات، آنطورى که در قانون اساسى هست، مایه روشنگرى باشند؛ مصالح کشور را رعایت کنند، به نفع مردم قلم بزنند، به نفع دین قلم بزنند، هرچه بیشتر باشند، بهتر است. اما امروز مطبوعاتى پیدا مىشوند که همه همّتشان، تشویش افکار عمومى و ایجاد اختلاف و بدبینى در مردم و خوانندگانشان نسبت نظام است! ده عنوان، پانزده عنوانروزنامه، گویا از یک مرکز هدایت مىشوند؛ با تیترهاى شبیه به هم در قضایاى مختلف. قضایاى کوچک را بزرگ مىکنند و تیترهایى مىزنند که هرکس این تیترها را مىبیند، خیال مىکند که همه چیز در کشور از دست رفته است! اینها امید را در جوانان مىمیرانند؛ روح اعتماد به مسؤولان را در آحاد مردم کشور تضعیف مىکنند و نهادهاى اصلى کشور را مورد اهانت و توهین قرار مىدهند!
من مىدانم که در بسیارى از این مطبوعات، آدمهاى خوب و مؤمنى مشغول کارند – چه کسانى که قلم مىزنند، چه کسانى که اداره مىکنند – اما در لابلاى همینها اثرِ انگشت «عبداللَّهبنابىها» را مىبینم: تفرقهافکنیها، اختلافافکنیها، تشنج آفرینیها، تشویش افکار عمومى، نا امید کردنها، یأس پراکنیها، چهرهسازى عناصر وابسته و مرید دشمن، از نظر انداختن عناصر مفید و مؤمن و مخلص و دلسوز! البته این کارها به جایى هم نخواهد رسید؛ خداى متعال رسوا مىکند.»
* از انتقاد نترسید و خشمگین نشوید
بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در دیدار اعضاى هیأت دولت، به مناسبت هفته دولت در تاریخ ۰۴/ ۰۶/ ۸۱ فرمودند:
رهبر انقلاب در سخنانی خطاب به دولتمردان فرمودند: به شما مسوولان دولت که بخش های گوناگون در اختیارتان است، می گویم از انتقاد نه بترسید، نه خشمگین و ناامید شوید. اینطور هم نباشد که اگر روزنامه یا شخصی به بخشی از بخش های دولت یا به کاری که دولت پدید میآورد، انتقاد میکند، مسوولان آن بخش یا مسوولان دولتی سراسیمه شوند.
گاهی اوقات انسان میبیند یک حالت سراسیمگی در اینها پیدا میشود. نه، به هیچ وجه سراسیمه نشوید. بالاخره انتقاد وجود دارد. راه مورد انتقاد قرار نگرفتن این است که انسان به کنج انزوایی بخزد و هیچ اقدامی نکند، یا اگر مسوولیتی میپذیرد، خدای نکرده به لوازم آن مسوولیت عمل نکند تا مثلا کسی به انتقاد از او نپردازد و برخلاف توقع او کاری صورت نگرفته باشد.
مطلب مربوط به منتقدان این است که انتقاد در جامعه چیز خوبی است. زیرا انتقاد موجب میشود انتقاد شونده بتواند نقاط قوت و ضعف خود را بفهمد و همچنین ناظران صحنه بتوانند بفهمند. این به پیشرفت کار کمک میکند ولی انتقاد، غیر از عیبجویی، آن هم عیبجویی خصمانه است.
آیت الله خامنه ای در دیدار اعضاى هیأت دولت مورخ ۱۳۸۱/۰۶/۰۴ فرمودند:
انتقاد به معنای تضعیف نیست. انتقاد اگر دلسوزانه و منصفانه باشد، کمک هم میکند. اگر انتقادی دلسوزانه هم نبود، بالاخره دانسته میشود. در مقابل حرکت دولت، اگر یک وقت عیبجویی غیرمنصفانهای هم بشود، نخواهد توانست افکار عمومی و واقعیت های بیرونی را تحت تاثیر قرار دهد.
بیانات مقام عظمای ولایت در دیدار اعضاى هیئت دولت مورخ ۱۳۸۸/۰۶/۱۸ مصادف با ۱۷ رمضان ۱۴۳۰ :
برای شنیدن نقد، سینه گشاده و روی باز و گوش شنوا داشته باشید. هیچ ضرر نمی کنید از اینکه از شما انتقاد کنند. البته این انتقادهایی که می شود همه یک جور نیست. بعضیها به قصد اصلاح نیست، بلکه به قصد تخریب است، هم از مجموعه مطبوعات خودمان، هم پشتوانه آنها.
دهها رادیو و تلویزیون بیگانه و رسانه عمومی و بینالمللی در اختیار حرف ها و افکاری است که بنایش بر تخریب است. یعنی هیچ بنای اصلاح ندارند. آنچه که نقل می کنند برای تخریب است. لذا واقعیت و غیر واقعیت و خلاف واقع و ضد واقع، همه چیز در آن است.
گاهی یک چیز کوچک را بزرگ می کنند، گاهی یک چیزی که نبوده، به عنوان یک حقیقت مسلم جلوه می دهند. اینها البته هست. این، تخریب است لیکن در کنار اینها، نقد هم وجود دارد. نقدهای مصلحانه و خیرخواهانه. گاهی از سوی دوستان شماست، گاهی حتی از سوی کسانی است که دوست شما و طرفدار شما هم نیستند.
امام خامنه ای در دیدار نمایندگان هفتمین دوره مجلس شوراى اسلامى مورخ ۱۳۸۶/۰۳/۰۸ فرمودند:
انتقاد دو گونه است. علامت دلسوزانه بودن انتقاد این است که وقتی انسان انتقاد را بیان میکند، نقطه قوت را هم در کنار او بیان کند تا معلوم شود که بنای نظر شخصی، بنای انتقامگیری و بنای اذیت کردن ندارد والا اگر ما یک مجموعهای داشته باشیم که نقاط قوت و نقاط ضعفی هم دارد، آن وقت در بیان انتقاد، نقاط قوتش را اصلا در نظر نگیریم و به زبان نیاوریم، بعد یک یا دو یا ده مورد از نقاط ضعف را همین طور بیان کنیم. معلوم است که تضعیف خواهد شد.
