به مناسبت روز جهانی زیستگاه؛ شلیک مستقیم انسان به حق حیات
روتیتر: توسعه‌طلبی انسان‌ها در طول تاریخ بزرگترین ضربه را به حیات جانوری و گیاهی وارد کرده و دستاورد آن برای طبیعت به مخاطره افتادن و حتی از دست رفتن زیستگاه‌های جانوران و گیاهان است.
به گزارش روتیتر ، از ۱۷ دسامبر سال ۱۹۸۵ نخستین دوشنبه ماه اکتبر به‌عنوان روز جهانی زیستگاه نامیده شد، زیستگاه، همه زیستمندان این کره خاکی را در بر می‌گیرد، اما شاید مظلوم‌ترین زیستمندان زمین جانوران و گیاهان باشند که زیستگاه آن‌ها پی در پی مورد تهدید انسان قرار می‌گیرد و به طور کلی در هر نقطه‌ای می‌توان آثار تخریبی انسان را در زیستگاه‌های حیات جانوری و گیاهی شاهد بود.
توسعه جوامع بشری بیشترین آسیب را به حیات جانوری و گیاهی زده است به طوری‌که بخشی از زیستگاه جانوران تخریب و حتی از دست رفته و این امر به از دست رفتن برخی گونه‌ها نیز انجامیده است.
یک متخصص تنوع زیستی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با بیان این‌که زیستگاه بخشی از طبیعت است که شرایط زیست و ادامه حیات مانند آب، غذا، پناه، شرایط زیستی، فیزیکی، بیولوژیکی را برای جاندار فراهم می‌کند، افزود: شرایط هر زیستگاه ارتباط مستقیم با گونه‌ها و زیستمندانش دارد. مسلماً جانداری که در جنگل زندگی می‌کند امکان ادامه حیات در یک زیستگاه کویری را ندارد و هر گونه تخریب در این زیستگاه بر زیستمندان نیز تأثیر منفی خواهد داشت.
دکتر «حسین ظهوری» زیستگاه ایده‌آل و استاندارد را تأمین‌کننده نیاز جانوران و گیاهان دانست و گفت: زیستگاهی استاندارد و پویا تلقی می‌شود که زیرساخت و الزامات یک زیست طبیعی را برای جانداران فراهم کند و حتی علاوه‌بر شرایط اولیه زندگی امکان زادآوری و پویایی جمعیت را مهیا کند و این امر مستلزم عدم دستکاری و رها کردن آن به حال خود است.
وی عامل اصلی تخریب زیستگاه‌های جانوری را انسان برشمرد و افزود: امروزه انسان با تأثیر مستقیم و غیرمستقیم بر طبیعت و توسعه مناطق شهری و روستایی و صنعتی باعث تخریب زیستگاه‌های جانوری شده است و این امر صرفاً مربوط به زمان کنونی نیست بلکه از گذشته آغاز شده البته زمانی که جمعیت انسانی کم بود تخریب‌های چشمگیری حادث نشد، اما رفته رفته با افزایش جمیعت و توسعه ساخت و ساز روند تخریب زیستگاه‌های جانوری سرعت گرفت و افزایش یافت.
ظهوری با بیان این‌که البته ممکن است امروزه برخی عوامل طبیعی مانند آب شدن یخ‌های قطب جنوب و از دست رفتن زیستگاه‌های این منطقه که حاصل گرمایش زمین یا سوراخ شدن لایه اوزون است، به ظاهر باعث تخریب شده باشد، اظهار کرد: با بررسی سابقه این امر هم‌چنان نقش انسان خودنمایی می‌کند و می‌توان عامل اصلی تخریب این زیستگاه را نیز انسان و فعالیت نادرست انسانی دانست.
وی با تأکید بر این‌که تنوع زیستی به زیستگاه بستگی دارد و تخریب زیستگاه عملاً تنوع زیستی را دچار آسیب و از میان رفتن می‌کند، تصریح کرد: تنوع زیستی به سه بخش زیستگاه، ژن و گونه‌ها تقسیم می‌شود و اگر زیستگاه تخریب شود عملاً تنوع زیستی از دست می‌رود، چون این دو عنصر وابستگی عمیقی با یکدیگر دارند و اگر شرایط زیستگاه نیاز گونه‌ها را تأمین نکند باعث کم شدن و البته انقراض گونه می‌شود.
دستیار تحقیقاتی دانشگاه سایمون فریز کانادا زیستگاه بدون حیات‌وحش یا بالعکس را بی‌معنا و مفهوم دانست و خاطرنشان کرد: متأسفانه به‌صورت کلی زیستگاه‌های ایران نیز از تخریب و دستکاری‌های انسانی در امان نمانده‌اند و هر زیستگاه مشکلات خاص خود را دارد، زیستگاه‌های دریایی و رودخانه‌ای دچار بحران‌های جدی و شدیدی هستند و زیستگاه جنگلی که به‌علت قطع بی‌رویه درختان و شکار از میان می‌روند.
وی با بیان این‌که صحبت از زیستگاه‌های ایران ناراحت‌کننده است، چون تقریباً همه زیستگاه‌ها در خطر هستند، افزود: هر جا که توسعه انسانی بیشتر بوده تخریب بیشتری در زیستگاه‌ها رخ داده است، زیستگاه‌هایی که مستقیماً جاده از آن عبور کرده است مانند پارک ملی گلستان، یا زیستگاه‌های کنار مناطق شهری مانند پارک ملی خجیر و سرخه حصار در تهران و زیستگاه‌هایی که با اکوسیستم آبی در ارتباط هستند مانند تالاب گاوخونی، تالاب انزلی و دریاچه ارومیه که با توسعه انسانی درگیر بوده‌اند امروز دچار بحران اساسی هستند.
ظهوری اظهار کرد: با وقوع بحران در زیستگاه‌ها که ناشی از نزدیکی به مناطق توسعه‌یافته توسط انسان و حتی دور از مناطق توسعه‌یافته توسط انسان هستند، عملاً تخریب این مناطق حادث شده است حتی بخشی از زیستگاه‌های از توسعه دورمانده نیز به‌علت حضور توریست ناآگاه به خطر افتاده است اما در کل مناطق در دسترس انسان تخریب بیشتری را متحمل شده‌اند.
وی تصریح کرد: زمانی که جنگل‌ها به مزارع تبدیل می‌شوند و پیشروی می‌کنند گونه‌هایی که در گذشته در این جنگل بوده‌اند شرایط زندگی را از دست داده و به عقب رانده می‌شوند برای مثال حضور گراز که امروز به‌عنوان مشکل در مزارع مطرح است و حتی مجوزهایی برای شکار و کشتن آن‌ها صادر می‌شود به دلیل این است که کشاورزان زیستگاه آنان را تصاحب کرده‌اند پس برای تأمین نیاز خود به سمت این مناطق می‌آیند که این امر به قیمت جان حیوان تمام می‌شود.
مدیر کارگروه آموزش برنامه محیط‌زیست سازمان ملل با اشاره به تفاوت رویکردها و نوع برخورد افراد با جانوران افزود: در نقاطی از دنیا که شهرها درون برخی زیستگاه‌ها ایجاد شده‌اند می‌توان حضور جانوران را در جامعه شهری شاهد بود، اما برخورد انسان‌های ساکن در این نقاط با رویکرد مردمان ایران متفاوت است و سعی می‌شود که به حیات حیوانات احترام گذاشته شود و تا حدود زیادی مانع بروز مشکلات برای آن‌ها می‌شوند.
وی در خصوص ایجاد زیستگاه‌های مصنوعی در زمان از میان رفتن زیستگاه طبیعی جانداران افزود: اگر بتوان شرایط زیستگاه طبیعی را حفظ کرد تا پس از سال‌ها به شرایط گذشته خود بازگردند، امری ایده‌آل حاصل شده است.
ظهوری گفت: زیستگاه‌های مصنوعی در قالب پارک‌های وحش تعریف می‌شوند. فضایی که یک قفس بزرگ برای زندگی حیوان در نظر گرفته می‌شود، چون ایجاد یک زیستگاه با همه فضا، امکانات و شرایط طبیعی آن کاری دشوار است و احتمال عدم آشنایی نسبت به همه عوامل یک زیستگاه طبیعی نیز وجود دارد.
این متخصص تنوع زیستی افزود: با ایجاد زیستگاه مصنوعی می‌توان شالکه پناهگاه واقعی را به ظاهر ایجاد کرد، اما زیستگاه تنها آب و غذا نیست بلکه شرایط فیزیکی، اقلیمی، شیمیایی، زیستی و جغرافیای خاص خود را می‌طلبد که ایجاد آن در زیستگاه مصنوعی بسیار دشوار و حتی گاه غیرممکن است، البته اگر جانوری فاقد زیستگاه باشد چاره‌ای جز ایجاد زیستگاه مصنوعی و حفظ گونه وجود نخواهد داشت و در واقع برای حفظ نسل جانور ایجاد یک زیستگاه مصنوعی امری اجتناب‌ناپذیر است.
