بی طرفی؛ پیش نیاز وظایف انتخاباتی صدا و سیما

روتیتر: رعایت بی طرفی یکی از اصلی ترین پیش نیازهای فعالیت صدا وسیما در فضای انتخاباتی کشور است. اکنون کمتر از ۱۰ روز به برگزاری دوازدهمین انتخابات ریاست جمهوری باقی مانده و دو مناظره میان شش نامزد ریاست جمهوری برگزار شده است.

تهران- صدا و سیمای جمهوری اسلامی بر مبنای اساسنامه این سازمان نهادی با کارکردهای اخلاقی و فرهنگی است؛ کارکردهایی که زیر سایه قوانین موجود، بی طرفی را مهمترین پیش نیاز فعالیت های صدا و سیما در عرصه انتخابات قرار داده است.

عملکرد صدا و سیما از زمان شروع تبلیغات انتخاباتی نامزدها تاکنون به گونه ای بوده است که از دید برخی ناظران شائبه جانبداریِ از نامزد یا نامزدهایی خاص را به وجود آورده است؛ نامزدهایی که گاه خود به عملکرد این سازمان اعتراض هایی را داشته اند.
برخی حقوقدانان و تحلیلگران سیاسی نیز می گویند سازمان صدا وسیما با به کارگیری شیوه های حرفه ای به جانبداری از برخی نامزدهای ریاست جمهوری می پردازد.
به نوشته برخی رسانه ها، تهیه گزارش های تصویری در گفت وگو با مردم کوچه و خیابان با محوریت مسائلی مانند بیکاری و افزایش هزینه های پزشکی از تازه ترین این رفتارها در صدا وسیما است. یکی از بخش های خبری صدا وسیما چند روز پیش در گفت وگو با بیماران یک بیمارستان، طرح تحول نظام سلامت در دولت یازدهم را که اجرای آن باعث کاهش پرداخت مستقیم از جیب مردم تا بیش از ۳۰ درصد شد، زیر سوال برد.
صدا و سیما در بخش خبری دیگری، موضوع گفت وگوی مردمی خود را «بیکاری جوانان تحصیلکرده» که شعار یکی از نامزدهای ریاست جمهوری است، اختصاص داد. از دید جمعی از مخاطبان، گفت وگو با جوان لیسانسه ای که در روزنامه به دنبال شغلی مانند آبدارچی است و دیگر جوانان بیکاری که از رییس جمهوری درخواست شغل دارند، از تلاش های صدا و سیما برای ناموفق جلوه دادن دولت یازدهم در حوزه اشتغالزایی بود.
پژوهشگر ایرنا در زمینه رویکردهای صدا و سیما در انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم با برخی صاحبنظران رسانه ای و حقوقی گفت وگویی را صورت داده است.

** جانبداری در صدا وسیما؛ خلاف منطق حقوقی
«سیدمحمد هاشمی» حقوقدان و مدرس دانشگاه در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا با اشاره به رسالت صدا وسیما گفت این نهاد باید به گونه ای رفتار کند که این شائبه طرفدارای برای نامزدها و مردم به وجود نیاید.
هاشمی در این باره گفت: صدا وسیما باید نهاد مستقلی باشد. نماینده قوای سه گانه در صدا و سیما باید مسوولانه رفتار و استقلال خود را حفظ کنند. متاسفانه دیده می شود که صدا وسیما جانبدارانه رفتار می کند. نمونه های این رفتار را در موضوع گیری صدا و سیما در برابر رییس فقید مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز مشاهد کردیم.
رعایت امانتی به نام امر حکومتی نیز دیگر تاکید این حقوقدان برجسته بود. به گفته هاشمی اگرچه صدا و سیما در پخش های زنده مانند مناظره ها تلاش می کند جانبدارانه رفتار نکند اما در سایر بخش ها طرفداری از نامزد مورد نظر صدا و سیما را دیده ایم.
هاشمی از منظر حقوقی این رفتار صدا و سیما را واکاوی کرد و گفت: بدیهی است که جانبداری در صدا وسیما خلاف منطق حقوق است. از نظر حقوقی کسی حق ندارد آزادی مشروع را از فرد دیگری سلب و حق دیگری را ضایع کند. براساس قانون اساسی نیز این گونه است. صدا و سیما امانتی به عهده دارد و آن رعایت حقوق مردم و بی طرفی در عرصه انتخابات است.

** بی طرفی صدا و سیما؛ ظاهری یا واقعی؟
«محمد سلطانی فر» مدیر تحقیقات رسانه ای مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران نیز در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا گفت: صدا وسیما در برنامه های خود به ویژه در مناظره های زنده، تنها تظاهر به بی طرفی می کند اما در واقع این گونه نیست.
سلطانی فر گفت: صدا وسیما ظاهری کاملا بی طرفانه گرفته و با شیوه تظاهر به بی طرفی، به جانبداری از نامزد مورد نظر خود می پردازد. نمونه این رفتار را در حذف شش دقیقه ای فیلم تبلیغاتی یکی از نامزدهای ریاست جمهوری مشاهده کردیم. این نوعی دخالت کردن در موضوع و جریانی است که صدا و سیما در آن ادعا بی طرفی دارد.
وی در ادامه برای تشریح دیدگاه خود به شیوه مناظره های برگزار شده در صدا وسیما اشاره کرد. سلطانی فر گفت: صدا وسیما در تاکتیک بی طرفانه خود مسیر مناظره را در جهت حمایت از نامزدهای مورد نظر هدایت می کند. در برخورد نخست، به نظر می رسد تساوی در مناظره برقرار است و صدا وسیما جانبداری نمی کند اما کافی است با نگاهی تخصصی به موضوع بنگریم. می بینیم اصلا چنین نیست و مسیر در پیش گرفته شده هدایت شده و طرفدارانه است.
مدیر کل سابق دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: اگرچه همه پرسش های انتخابی در مناظره ظاهرا به صورت تصادفی گزینش و هیچ اعمال نظری بر آن ها نمی شود اما در بررسی هر شش سوال می بینیم که بستر به نامزدهایی داده می شود که در مخالفت با دولت سخن می گویند و جریان پرسش ها نقد دولت را در پی دارد.
به کارگیری شیوه هایی خاص از تصویربرداری و صدابرداری از دیگر موضوع های انتقاد از صدا وسیما در زمان پخش مناظره ها است. سلطانی فر در این باره گفت: شات ها و ساندبایت های میان مناظره به طور جانبدارانه انتخاب می شود. حرکت های غیرکلامی نامزدهای مخالف صدا وسیما در این مناظره ها بروز و نمود می یابد. برای نمونه زمانی که نامزد طرفدار دولت سخن می گوید، دوربین صورت نامزد مخالف دولت را که در حال تکان دادن سر خود است، نشان می دهد. به تصویر کشیدنِ بسته شدن لحظه ای چشمان یک نامزد و لرزش دست نامزدی دیگر نیز از دوربین زیرکانه صدا وسیما غافل نمی ماند. «صدا وسیما هر لحظه منفی را از نامزدهای مخالف صدا وسیما بزرگنمایی و برجسته سازی می کند.»
به گفته این عضو هیات علمی دانشگاه، عملکرد صدا وسیما در ظاهر، نوعی بی طرفی است؛ هر نامزد چهار دقیقه صحبت می کند، دو دقیقه پاسخ می دهد، زمان ها به موقع قطع می شود، همه و همه در شکل ظاهری بی طرفانه است در حالی که روش های حمایتی از نامزد مورد نظر به صورت حرفه ای و زیرپوستی درپیش گرفته و اعمال می شوند.
سلطانی فر همچنین در پاسخ به پرسش پژوهشگر ایرنا مبنی بر اینکه چرا نامزدهای رقیب مدعی جانبداری صدا وسیما از نامزدهای دولت اند، گفت: این یک تاکتیک است. رقبای دولت می دادند که انتقاد از صدا وسیما رای آور است. آنان نیز می خواهند از این غافله عقب نمانند و بخشی از آرای مخالفت با صدا وسیما را از آنِ خود کنند.