اُزبکی؛یادگاری از عصر آهن/ به اسرار تدفین‌های گورخمره‌ای پی ببرید
روتیتر: نظرآباد – با سفر به سرزمین کهن خشت جهان در سکونتگاه‌های قوم ماد قدم بزنید و به اسرار تدفین‌های گور خمره‌ای پی ببرید.
در این گزارش قصد داریم جاذبه های گردشگری شهرستان نظرآباد را معرفی کنیم؛ سفر به سرزمین کهن خشت جهان و مشاهده تپه‌های تاریخی که بیانگر قدمت چند هزارساله است، می‌تواند جذابیتی بی‌نظیر را نصیب گردشگران کند منابع و اسناد تاریخی و مطالعات باستان‌شناسی از محوطه‌ها و تپه‌های تاریخی در شهرستان نظرآباد همگی بیانگر وجود فرهنگ غنی این سرزمین از دوران پیش‌ازتاریخ است وجود بقاع متبرک امامزاده ابراهیم (ع)، امامزاده ابوالحسن (ع)، تینال تپه، محوطه باستانی ازبکی، روستاهای زیبا ازجمله روستای عشایری «گُلدره» و روستای شیخ حسن که مهد آثار تاریخی است هرسال پای گردشگران زیادی را به این شهرستان می‌کشاند.
روایتی از تپه اُزبکی و خشت ۹ هزارساله
محوطه باستانی ازبکی در روستای ازبکی از توابع دهستان احمدآباد مصدق از بخش مرکزی شهرستان نظرآباد قرار دارد برای نخستین بار در سال ۴۸ شمسی این تپه باستانی شناسایی و چند سال بعد در فهرست میراث ملی ایران ثبت شد ازبکی محوطه باستانی گسترده‌ای برابر ۱۰۰ هکتار و ۱۰ تپه ارزشمند است کهن‌ترین خشت جهان در این محوطه کشف‌شده است.
در شرق روستای ازبکی تپه‌ای با هفت هزار سال قدمت وجود دارد، ازبکی محوطه باستانی گسترده‌ای شامل یک تپه بلند مرکزی به ارتفاع ۲۶ متر و شش تپه کوتاه‌تر به نام‌های «تخت‌گاه»، «جیران»، «مارال»، «دوشان»، «یان» و «گومیش» است طی کاوش‌های صورت گرفته قدیمی‌ترین خشت‌های دست‌ساز بشری در جیران‌تپه کشف‌شده‌اند این محوطه تا حدود چهار هزار سال پیش سکونتگاه قوم مادها بود اما به دلیل بی‌توجهی در طول سال‌های گذشته زمین‌های کشاورزی جای تپه‌ها را اشغال کرده‌اند.
نام اُزبکی برگرفته از روستایی به همین نام است که احتمالاً از دوران صفویه به بعد «یوز بیگی» بوده و با گذشت زمان به «اوز بیگی» و «اُزبکی» تغییر یافته است
تحقیقات به‌عمل‌آمده توسط سرپرست هیئت کاوش در محوطه اُزبکی حکایت از این دارد که تپه‌های اقماری واقع در شمال تپه مرتفع (تپه اصلی) تا ساحل رودخانه‌ای که از حدود ۵۰۰ متری آن می‌گذشته ادامه داشته است.
نام اُزبکی برگرفته از روستایی به همین نام است که احتمالاً از دوران صفویه به بعد «یوز بیگی» بوده و باگذشت زمان به «اوز بیگی» و «اُزبکی» تغییریافته است این محوطه باستانی هشتم مهرماه سال ۵۲ به شماره ۹۵۵ در فهرست آثار ملی جای گرفت، بر اساس کاوش‌های باستان‌شناسی محوطه باستانی اُزبکی دربرگیرنده تاریخی از اواخر هزاره هفتم پیش از میلاد تا دوره اسلامی است، یکی از دلایل انتخاب کاوش در این محوطه باستانی، وجود نمونه‌هایی از سفال فلات مرکزی با قدمت هزاره چهارم پیش از میلاد و پیش‌تر از آن است.
«یان تپه» به معنای (تپه کناری) در حدود یک کیلومتری غرب تپه مرتفع اُزبکی واقع‌شده و آثار به‌دست‌آمده از دوشان تپه متعلق به دوره‌های پیش‌ازتاریخ، تاریخی و اسلامی است.
نحوه چیدمان دیوارها در معماری این بنا نشان می‌دهد که ساکنان فلات مرکزی ایران در این مراحل نخستین معماری خشتی را پشت سر گذرانده درمجموع کاوش‌ها بیست‌وهشت تدفین به‌دست‌آمده است، یک مورد از آن‌ها مربوط به دوره پیش از اسلام (دوره تاریخی)، هشت تدفین متعلق به دوره اسلامی و نوزده تدفین دیگر به دوره پیش‌ازتاریخ مربوط می‌شود همچنین ۵۷ درصد تدفین‌های پیش‌ازتاریخی به کودکان تعلق دارد.
«مارال تپه» به معنای (تپه آهوی نر) یکی از تپه‌های اقماری است که حدود ۵۰ متری غرب تپه مرتفع ازبکی قرار دارد، معماری مارال تپه مربوط به دوره مادها است تدفین‌های گورخمره ای در زیر انباشت‌سنگ‌های رودخانه‌ای به دست آمد، این تدفین‌ها متعلق به افراد کم سن و سالی است.
در جنوب محوطه اُزبکی بافاصله ۲۵۰ متر، تپه‌ای مدور و تقریباً مسطح با ارتفاعی در حدود دو متر به نام «جیران تپه» قرارگرفته است جیران به معنای (آهوی ماده) است در این تپه بقایای سه دوره عمده فرهنگی شامل اسلامی، عصر آهن و پیش‌ازتاریخ شناسایی شد.
حاصل کاوش‌ها در جیران تپه نمایان شدن گورهای متعلق به دوره‌های اسلامی و عصر آهن در لایه‌های سطحی‌تر و بقایای لایه‌های فرهنگی متعلق به دوره پیش‌ازتاریخ فلات مرکزی در لایه‌های عمیق‌تر بود
حاصل کاوش‌ها در جیران تپه نمایان شدن گورهای متعلق به دوره‌های اسلامی و عصر آهن در لایه‌های سطحی‌تر و بقایای لایه‌های فرهنگی متعلق به دوره پیش‌ازتاریخ فلات مرکزی در لایه‌های عمیق‌تر بود وجود بقایای معماری عظیم از هزاره اول و دوم پیش از میلاد و هم‌زمان با آن به دست آمدن گورستان‌هایی متعلق به این دوران، محوطه اُزبکی را به یکی از نادرترین محوطه‌های شناخته‌شده اثر عصر آهن معرفی می‌کند.
«دوشان تپه» به معنای (تپه خرگوش)، در فاصله تقریبی ۳۰۰ متری شمال غرب تپه مرتفع اُزبکی به طول ۱۵۰ و عرض ۱۰۰ و ارتفاع ۴ متر واقع‌شده است، کاوش در دوشان تپه دو دوره فرهنگی مهم را شامل می‌شود ازجمله عصر آهن ۳ (دوره ماد) و عصر آهن ۲، که پربارترین مدارک معماری از دوره دوم عصر آهن ۲ در سه لایه به دست آمد.
معماری تقریباً سالمی بر روی تپه مرتفع مرکزی است که از مهم‌ترین آثار دوره ماد در فلات مرکزی بوده این اثر دارای ویژگی‌های اصیلی از معماری نخستین فرمانروایان آریایی در ایران است و دارای هفده فضای معماری است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان از باروی پیرامون دژ، حیاط بزرگ شرقی، انبار جنوبی، تالار بزرگ جنوبی، تالار شمالی در میانه غرب دژ، اتاق بزرگ سکو دار، تالار معبد، اتاق نگهبانان، صندوقخانه، تأسیسات آشپزخانه‌ای و دروازه ورود به دژ نام برد.
روستای شیخ حسن و گشت‌وگذاری در تپه‌های تاریخی
آثار باستانی و تاریخی در محدوده‌ی روستای شیخ حسن، بیانگر قدمت چند هزارساله مدنیت در این منطقه است کارشناسان میراث فرهنگی تاکنون چهار محوطه باستانی را حول روستای شیخ حسن شناسایی و بررسی کرده‌اند .
در غرب این روستا مزرعه‌ای به نام «قزل‌حصار» وجود دارد که در حدفاصل این مزرعه و روستای شیخ حسن تعدادی تپه کوچک و بزرگ مشاهده می‌شود دو تپه سمت شمال به نام‌های قزل‌حصار بزرگ و تپه سمت جنوب به تپه قزل‌حصار کوچک «کرش تپه» معروف‌اند.
از تپه شرقی قزل‌حصار بزرگ، آثار سفالی به‌دست‌آمده است که شباهت فراوانی به سفالینه‌های محوطه باستانی اسماعیل‌آباد ساوجبلاغ و چشمه‌علی ری دارد، قدمت آن‌ها به هزاره چهارم و پنجم پیش از میلاد مسیح می‌رسد.
تپه غربی قزل‌حصار بزرگ از آثار سفالی لعاب‌دار و بدون لعاب منقوش و بدون منقوش دوران اسلامی به‌ویژه سفال‌های متعلق به قرون سوم تا نهم هجری قمری به‌دست‌آمده است.در تپه قزل‌حصار کوچک آثار سفالی به‌دست‌آمده متعلق به هزاره‌ی اول پیش از میلاد مسیح است و قلعه‌ی روستایی قزل‌حصار از جنس خشتی و متعلق به دوره‌ی قاجار و اوایل پهلوی است.
تینال تپه و ماجرای سفالینه‌های قبل از میلاد
یکی دیگر از آثار تاریخی نظرآباد، روستای خرم‌آباد است که در فاصله دو کیلومتری جنوب غربی آن محوطه باستانی «تینال تپه» قرار دارد این اثر در دوران تاریخی و اسلامی دارای رونق بسیاری بوده است.
توجه به شواهد معماری و آثار سفالینه‌های مکشوفه در سطح و پیرامون این تپه نشان از آثار دژ باستانی دارد آثار موجود مربوط به هزاره اول قبل از میلاد و سفالینه‌های دوران اسلامی است.
تپه شرف‌الدین با ارتفاع ۱۶ متر
تپه شرف‌الدین نظرآباد با ارتفاع ۱۶ متر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است و اگرچه مربوط به دوره‌های قبل از اسلام بوده است اما نمونه سفالینه‌ها و آثار پراکنده در سطوح تپه نشان از استقرار انسان در این منطقه طی قرون متعدد دارد.
از دیگر آثار و تپه‌های باستانی ثبت‌شده این منطقه «کرش تپه» است که با ارتفاع شش متر در حدفاصل روستای شیخ حسن و مزرعه قزل‌حصار خودنمایی می‌کند پراکندگی سفالینه‌های خاکستری مربوط به هزاره اول قبل از میلاد در سطح کرش تپه و اطراف آن نشان‌دهنده اهمیت این تپه است.
همچنین برخی قطعات سفال دست‌ساز با پخت نامرغوب در این تپه کشف‌شده که قدمت آن به هزاره پنجم و ششم قبل از میلاد بازمی‌گردد.حال و هوای این روزهای سال متفاوت است، بسیاری در تکاپوی خرید هستند اما در این میان برخی نیز اطلاعات مکان‌های گردشگری شهرهای مختلف را رصد می‌کنند تا در ایام نوروز مسافرتی به‌یادماندنی را تجربه کنند، خبرگزاری مهر قصد دارد در گزارش‌های متعدد جاذبه‌های گردشگری استان البرز به‌ویژه شهر کرج را به هم‌وطنان عزیز معرفی کند برای این مهم یک صفحه اختصاصی با عنوان «با مهر ایرانگردی کنیم» طراحی‌شده تا علاقه‌مندان به سفر بتوانند با مراجعه به آن جاذبه‌های گردشگری را در قالب گزارش‌های تشریحی و تصویری و فیلم مشاهده کنند.
به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی روتیتر،
