تهدید معیشت مردم با کاهش آب‌های زیرزمینی الگوبرداری از طرح ژاپنی‌ها برای حفاظت از آب‌های زیرزمینی
ژاپنی‌ها به همراه کارشناسان ایرانی پروژه جایکا را در شبکه‌های آبیاری تازه‌کند استان گلستان انجام داده‌اند که از این طرح استقبال شده و در سطح وزارتخانه‌های نیرو و جهادکشاورزی نیز نسبت به استفاده از آن اقدامات لازم آغاز شده است.
به گزارش روتیتر – از تبریز، آب ضرورت امروز و ضمانت فرداست، هدر دادن آب یعنی زندگی نسل بعد را تهدید کرده و از بین می‌بریم، آب زندگی را نجات می‌دهد در حالی که انسان‌ها با برنامه‌های نادرست خود حیات را تهدید می‌کنند.
۸۵ درصد اقلیم کشور ما خشک و نیمه‌خشک است که باید همه مردم برای احیای آب زیرزمینی تلاش کنند چرا که برداشت بی‌رویه آب از مخازن آن را روز به روز کم کرده است.
بنابراین و در راستای حفظ و صیانت از آب‌های زیرزمینی شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌شرقی پروژه‌های متعددی را در دست اجرا دارد که یکی از این پروژه‌ها، پروژه مطالعه و ایجاد تشکل‌های آب‌بران منابع آب‌های زیرزمینی است که برای آشنایی بیشتر با اهداف و برنامه‌های این طرح با مدیر این پروژه گفتوگو کرده‌ایم.
الگو برداری از طرح ژاپنی‌ها برای حفاظت از آب‌های زیرزمینی
محمدحسین دباغی، مدیر پروژه مطالعه و ایجاد تشکل‌های آب‌بران منابع آب‌های زیرزمینی شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌شرقی در گفتوگو با خبرنگار فارس در تبریز گفت: این پروژه یعنی بحث تشکل‌های آب بران در آب‌های جاری از سال ۷۰ پایه‌گذاری شده و بیش از دو دهه است که در شبکه آبیاری انجام می‌گیرد.
وی خاطرنشان کرد: در بحث آب‌های زیرزمینی چون صاحبان چاه‌ها خودشان متولی چاه‌ها هستند چندان ضرورتی برای ایجاد تعاونی‌های آب بران احساس نمی‌کردند. در این زمینه وزارت نیرو به منظور حفظ و نگهداری و صیانت از آب‌های زیرزمینی طرح تعادل‌بخشی را که پروژه‌های زیادی را شامل می‌شود در نظر گرفته است.
مدیر پروژه مطالعه و ایجاد تشکل‌های آب‌بران منابع آب‌های زیر زمینی شرکت آب منطقه‌ای با اشاره به الگوبرداری از طرح جایکا که توسط ژاپنی‌ها اجرا شده است خاطرنشان کرد: ژاپنی‌ها به همراه کارشناسان ایرانی پروژه جایکا را در شبکه‌های آبیاری تازه‌کند استان گلستان، بحث پیاده‌سازی الگوی مدیریت مشارکتی در جهت توانمندسازی و واگذاری مدیریت بهره‌برداری آب توسط بهره‌برداران را در مدت ۱۰ سال انجام دادند که ۵ سال مطالعه و ۵ سال اجرای آن طول کشیده است.
وی تصریح کرد: خوشبختانه از این طرح استقبال شده و در سطح وزارت نیرو و جهادکشاورزی نسبت به استفاده از آن در آب‌های سطحی و زیرزمینی اقدامات لازم آغاز شده است و هدف آن افزایش بهره‌وری آب‌های زیرزمینی، ارتقای سطح کمی و کیفی حفاظت از منابع آبی، افزایش مشارکت و ارتقای توانمندی و توسعه ظرفیت کشاورزان است تا مدیریت منابع آبی را به بهره‌برداران بسپاریم.
دباغی افزود: پروژه مطالعه و ایجاد تشکل‌های آب‌بران جزئی از طرح تعادل بخشی است و البته باید گفت در کنار این پروژه، پروژه‌های زیادی در قالب طرح تعادل بخشی در حال اجراست که از جمله آنها می‌توان به تهیه و نصب کنتور حجمی هوشمند، خرید چاه‌های کم بازده کشاورزی، کنترل، نظارت و مسلوب‌المنفعه کردن چاه‌های آب غیرمجاز، جایگزینی پساب با چاه‌های کشاورزی، ساماندهی شرکت‌های حفاری و …. اشاره کرد.
تهدید معیشت مردم با کاهش آب‌های زیرزمینی
وی مطالعه و ایجاد تشکل‌های آب‌بران را پایه و اساس پروژه‌های دیگر طرح تعادل بخشی اعلام کرد و افزود: ما باید از طریق روش‌های مختلف علمی، اصولی و کاربردی برای واگذاری مدیریت، بهره‌برداری، نگهداری و حفاظت از منابع آب زیرزمینی به بهره‌برداران استفاده کنیم.
مدیر پروژه مطالعه و ایجاد تشکل‌های آب بران منابع آب‌های زیرزمینی خاطرنشان کرد: باید به مردم آموزش داده شود تا آنها توانمند شوند چرا که تمام کشورها نیز در این راستا حرکت می‌کنند ما نیز در صدد هستیم به این سمت و سو حرکت کنیم. بهره‌برداران یا کشاورزان که صاحبان چاه‌ها هستند باید آگاه شوند منابع عظیمی که حیات و معیشت آنها به آن وابسته است با خشک شدن آب‌های زیرزمینی به خطر می‌افتد و آنها را تهدید می‌کند.
وی در خصوص اقدامات و عملکرد تشکل‌های آب بران گفت: در این راستا طی دو دهه پیش اقداماتی به صورت غیررسمی صورت گرفته است ولی از سال ۹۴ این اقدامات و فعالیت‌ها به صورت رسمی و پروژه‌ای شروع شده است. در این زمینه و با توجه به دستورالعملی که در وزارت نیرو شرح خدمات آن تهیه و ابلاغ شده است شرح خدماتی در این خصوص در استان تهیه شده و بسترسازی‌هایی در منطقه و استان آذربایجان‌شرقی برای توانمندسازی کشاورزان ایجاد شده است
وضعیت بحرانی دشت‌های مرند و شبستر
دباغی با اشاره به وجود دشت‌های ممنوعه در استان اظهارداشت: در استان آذربایجان شرقی ۱۸ دشت وجود دارد که دشت‌های مرند و شبستر با توجه به وضعیت بحرانی که دارند در برنامه‌های اجرایی قرار گرفته‌اند و این دو منطقه به صورت پایلوت برای انجام این پروژه انتخاب شده‌اند و در این راستا مشاور مربوطه مشخص شده و یک سری اقدامات اولیه نیز با تشکل‌هایی که در منطقه وجود دارد انجام داده‌ایم.
وی ادامه داد: البته ما برای اجرای این طرح‌ها ارتباط تنگاتنگ و ویژه‌ای با سازمان جهادکشاورزی داریم و در این راستا تفاهم نامه‌ای نیز با وزارت نیرو با وزارت جهادکشاورزی منعقد شده است و همکاری نزدیکی صورت می‌گیرد و ما از ظرفیت‌های تعاونی تولید در منطقه استفاده کرده و با ۳ تعاونی تولید جلساتی جهت همسوسازی برای رسیدن به اهداف تعیین شده برگزار کرده‌ایم.
وجود ۲۸ هزار حلقه چاه در آذربایجان‌شرقی/ وضعیت قرمز منابع آبی
این مقام مسؤول، با اشاره به تعداد چاه‌های استان خاطرنشان کرد: ۲۸ هزار حلقه چاه در استان وجود دارد و با توجه به دستورالعمل یاد شده فعلا ۴۰۰ حلقه چاه در دشت‌های مرند و شبستر جهت پیاده سازی مدیریت مشارکتی به مشاور واگذار شده است ولی از آن جایی که حجم کار زیاد است، استقرار مدیریت مشارکتی که ایجاد تشکل‌ها جزیی از این برنامه‌هاست و محورهای زیادی نیز دارد از جمله تهیه و اجرای طرح عملیاتی آبیاری صرفه‌جو محور بود، تهیه و اجرای طرح عملیاتی به زراعی، تهیه و اجرای طرح عملیاتی حفاظت و بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی، ساماندهی و ایجاد گروه‌های آب بران و …جزو برنامه‌های استقرار مدیریت مشارکتی است و اگر ما در اجرای این طرح‌ها روی این ۴۰۰ حلقه به نتیجه برسیم سعی می‌کنیم تا آخر برنامه ششم توسعه کل دشت‌های استان را به سمتی ببریم که مدیریت منابع آبی را به بهره‌برداران بسپاریم.
وی وضعیت منابع آبی را بحرانی خواند و تصریح کرد: بهره‌برداران باید متوجه باشند آب یک مسأله حیاتی است و هر روز سطح آب‌های زیرزمینی کم می‌شود مثلا در دشت مرند ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیون مترمکعب کسری مخزن داریم بنابراین باید با همدلی و همزبانی در کنار هم باشیم تا از روند کاهش آب‌های زیرزمینی جلوگیری شود.
