روتیتر: بجنورد- بچه های امروزی شاید خیلی با ننه سرما و عمو نوروز و حاجی فیروزها آشنایی نداشته باشند، اما همین که سر و کله ماهی قرمز و تخم مرغ های رنگی در بازار پیدا می شود، بوی عید، دل و دماغ شان را تازه می کند و آنان را حسابی سر ذوق می آورد.
به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی روتیتر، هر سال در یک بازه زمانی حدود یک ماهه یعنی از اوایل اسفند تا هفته نخست فروردین، تجارتی گسترده شکل می گیرد؛ کاری که در واقع به نام بچه هاست اما در اصل، به کام بزرگترها! ابتدا آکواریوم فروشان، سپس دستفروشان فصلی و در روزهای پایانی سال هم صاحبان مشاغل گوناگون در حاشیه پیاده روها بساط فروش ماهی قرمز می گسترانند.
خاستگاه اصلی ماهی طلایی (گلد فیش) یا همان ماهی قرمز حوض، آب های شرق قاره کهن است. البته این مهمان چینی کمتر از یک سده پیش به ایران راه یافته است. تا پیش از آن، ایرانیان بر سفره هفت سین نوروزی خود سیب سرخ یا اناری را درون کاسه ای آب می نهادند که نشانه ای از زادآوری و عشق و باروری و گردش سماوی زمین و خورشید بود.
اگرچه این کوچولوهای دوست داشتنی در فرهنگ چینی نماد مرگ محسوب می شوند و اهالی سرزمین اژدهایان کهن در جشن های سال نو، ماهی به آب می اندازند تا سایه مرگ را از خانواده شان دور کنند، اما همین موجود کوچک در فرهنگ ایرانیان اسطوره ساز، خیلی زود ریشه گرفت و به نماد پویایی و سرزندگی تبدیل شد و با قرارگرفتن در تنگ بلور سفره هفت سین، سال هاست که همراه جدایی ناپذیر آب و روشنایی شده است.
*** عمر کوتاه و درآمد بالای این شغل عیدانه
طبق اطلاعات منتشرشده در خراسان شمالی، ماهی قرمز شب عید این استان به طور عمده از خراسان رضوی و گیلان وارد می شود. به گفته کارشناس مسئول قرنطینه اداره کل دامپزشکی خراسان شمالی، نوروز گذشته ۶ مجوز برای ورود ۱۸۰ هزار قطعه بچه ماهی به این استان صادر شد، اما در روزهای پایانی آن سال برخی افراد بدون درنظرگرفتن ضوابط قرنطینه ای دامپزشکی و در واقع بدون اخذ مجوز اقدام به حمل و عرضه ماهی قرمز کردند.
آن طور که دکتر ابراهیم تقوایی تخمین می زند، آمار امسال صدور مجوز و حمل ماهی قرمز به استان هم باید معادل همان ارقام سال پیش باشد؛ هرچند در این میان، آمار ورود ماهیان بی مجوز چندان آشکار نیست.
با این حال، با یک محاسبه سرانگشتی می توان تخمین زد در خراسان شمالی با دارابودن حدود ۲۵۰ هزار خانوار ساکن، نوروز هر سال شاید چیزی قریب نیم میلیون قطعه ماهی قرمز از مبادی رسمی و غیررسمی و با اخذ مجوز از دستگاه های ذی ربط یا حتی بدون آن، راهی بازارها و سپس سفره های هفت سین پهن شده در منازل اهالی خطه موسوم به گنجینه فرهنگ ها و رنگین کمان اقوام می شود. این رقم به قاعده باید دست کم گردش مالی یکی، دو میلیاردی در پی داشته باشد که به جز مبالغ رد و بدل شده برای خرید و فروش ظروف و غذا و سایر ملزومات نگهداری ماهیان است و در مجموع چندان چشمگیری نیست، اما کمترین مزیت این شغل عیدانه آن است که درآمد خوبی عاید بعضی ها می کند؛ عمرش کوتاه است، سودش زیاد!
*** احتیاط کنید؛ اما نگران نباشید!
رئیس شبکه دامپزشکی بجنورد با بیان این که متقاضیان واردکردن و عرضه عمده ماهی قرمز در استان باید محموله های خود را از مراکز تکثیر و پرورش مجاز تحت نظر دامپزشکی تهیه کنند، تاکید دارد: با این کار، حداقل از سالم بودن ماهیان و عاری بودن آن ها از بیماری هایی مثل اریزیپلوئید، ویبریوز، سالمونلوز و عوامل بیماریزا نظیر مایکوباکتریوم ماریوم و کلستریدیوم بوتولینوم اطمینان حاصل می شود.
دکتر رضا رحیمی اضافه می کند: تمام مراکز عرضه موقت ماهی زینتی هم باید از شبکه دامپزشکی مجوز بگیرند و در مکان هایی مسقف و دارای لوازم شستشو و ضدعفونی مناسب مستقر باشند.
از سوی دیگر، به گفته کارشناسان حوزه بهداشت و محیط زیست، ماهی قرمز نه تنها می تواند عامل انتقال برخی عوامل حساسیت زای پوستی و امراض قارچی و میکروبی به انسان باشد، بلکه گونه جانوری خطرناکی هم برای زیست بوم های داخلی ما به شمار می آید؛ چون به عنوان یک گونه آبزی غیربومی و تا حدی مهاجم، بعد از رها شدن در رودخانه ها و سایر منابع آبی می تواند تداوم حیات و زادآوری گونه های طبیعی بومی را تحت تأثیر قرار دهد.
به این دلایل است که شهروندان باید به قول آن شخصیت معروف تبلیغات تلویزیونی، توصیه های ایمنی را جدی بگیرند! از جمله این که از دست زدن مستقیم به ماهی خودداری و برای تعویض آب ظروف آن از دستکش استفاده کنند و پس از هر بار تماس با این جانداران زیبا، دست ها را با آب و صابون بشویند. عمل به این توصیه ها به ویژه برای کودکان و کهنسالان و بیماران دچار نقص ایمنی، ضروری تر است. برای ضدعفونی ظروف نگهداری این ماهی هم می توان از محلول آب نمک ۳درصد (۳۰ گرم نمک در یک لیتر آب) و یا پرمنگنات پتاسیم استفاده کرد.
برای آزاد سازی ماهی قرمز پس از تعطیلات نوروزی هم به طور معمول در هر شهر، با هماهنگی شهرداری، حفاظت محیط زیست و دامپزشکی، استخرهای طبیعی یا آبگیرهای مصنوعی پیش بینی و معرفی می شود تا شهروندان از رهاسازی ماهی قرمز در سایر منابع آبی خودداری کنند.
***ماهی ها در نوروز می میرند!
«گلد فیش» یا همان ماهی قرمز خودمان، از خانواده کپورماهیان است و تا ۲۰ سال می تواند ادامه حیات داشته باشد، ولی با شرایطی که در منازل ما نگهداری می شوند، بسیاری از آن ها عمری کوتاه تر از گل های بهاری دارند و حتی خیلی از آن ها نه فقط تا سیزده به در، بلکه تا لحظه شنیده شدن صدای توپ و ساز و دهل هنگام تحویل سال زنده نمی مانند.
توصیه کارشناسان برای نگهداری ماهی قرمز به مدت طولانی، اختصاص حداقل یک لیتر آب برای هر قطعه ماهی در تنگ یا ظرف نگهداری آن، استفاده از ظروف دهان گشاد و آب کلرزدایی شده، تغذیه با غذاهای آماده کم پروتئین و با کربوهیدرات بالا، تعویض آب یک یا ۲ بار در هفته و هر بار با جایگزینی حدود نیمی از آب درون تنگ یا آکواریوم و نیز حفظ دمای آب در بازه حرارتی ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی گراد است. هم چنین از یاد نبرید، بروز هر گونه شوک دمایی یا سر و صدای ناگهانی و ضربات و تکان های زیاد یا تلنگر زدن محکم به ظرف و آکواریوم، این ماهیان کوچک و زیبا را دچار سکته می کند. بدن ماهی های قرمز به نور خورشید هم حساس است و آفتابی که حتی از پشت پنجره می تابد، ممکن است بدن آن ها را به تدریج بسوزاند.
***تنها چینی مصنوعی نشده هفت سین!
در سال های اخیر و در آستانه نوروز، به جز ماهی قرمز، موجودات بی زبان دیگری مثل حلزون سیبی و لاک پشت گوش قرمز هم در بازار عرضه می شوند که کارشناسان در مورد خریداری و نگهداری آن ها هشدار می دهند؛ چون علاوه بر تبعات زیست محیطی، می توانند مسبب انتقال برخی انگل ها و بیماری های مشترک بین حیوانات و انسان باشند.
با این اوصاف، در زمانه ای که بسیاری از اجزای سفره هفت سین ایرانیان، مصنوعی شده است و این روزها از سیر و سیب و سنجد گرفته تا سبزه پلاستیکی آن هم از نوع چینی اش، همه جا به وفور دیده می شود، شاید همین ماهی های قرمز دوست داشتنی بتوانند اندکی به سفره های نوروزی ما جان ببخشند و بر آب و رنگش بیفزایند.