همنشینی طبیعت و شهر در بزرگترین بازار سبز ایران
روتیتر: روز درختکاری فرصت خوبی است تا ظرفیت‌های زیست محیطی ایرانمال در منطقه حساس چیتگر بررسی شود.
به گزارش روتیتر: ساختمان‌های سر به فلک کشیده، جمعیتی که روز به روز بیشتر و بیشتر می‌شود، هیاهو، شلوغی، هوای آلوده و…، اینها همگی تصویر کوچکی از کلانشهر تهران است. شهری که باید درونش، آنقدر خدمات و امکانات رفاهی گنجانده شود که بتواند پاسخگوی نیاز این جمعیت بالا باشد. در چنین شرایطی مجتمع‌های تجاری بزرگ یا بهتر است بگوییم مالها، می‌توانند نقش مهمی را برای شهروندان ایفا کنند. اگر چه نقدهایی هم به چنین مراکزی وجود دارد ولی در هر حال، مالها جای خود را در کلانشهرها باز کردهاند. این مجتمع‌های بزرگ و غول‌آسا، روز به روز بیشتر و بیشتر می‌شوند. اما مجریان آنها در کنار ساخت و اجرا، باید به فکر توسعه فضای سبز نیز باشند و تمهیداتی را برای کاهش آلودگی‌های زیست محیطی در نظر بگیرند تا بدین شکل این مالها، بتوانند برای شهر تا حدود زیادی مفید باشند. بازار بزرگ ایران یکی از مالهایی محسوب می‌شود که به توسعه فضای سبز در آن توجه ویژه‌ای شده و صرفا بحث تجاری برای مجریان آن مطرح نبوده است.
یک ساختمان بسیار بزرگ از دور خودنمایی می‌کند که اطرافش سبز است و با نزدیک شدن به آن، می‌توان انواع و اقسام گیاهان را دید. این اولین تصویری است که به چشم می‌آید. پس از رسیدن به ورودی شمالی، درختچه‌های کوچکی وجود دارند که مشابه آنها در سطح شهر دیده نمی‌شود. درختان زیتون به شکلی خاص، هرس شدهاند و حالت مینیاتوری دارند و تا کسی به گل و گیاه آشنایی نداشته باشد، نمی‌تواند تشخیص بدهد که زیتون‌ها، باغچه‌های ورودی شمالی را زینت بخشیده‌اند. سنجد زینتی (الیاگنوس) درختچه‌های دیگری هستند که به حالت توپی شکل هرس شدهاند و از دور مثل آبنبات چوبی به نظر می‌رسند. گیاهان هرس شده، با حالت مدرن مجتمع تجاری هماهنگی خاصی دارند. درختچه‌های دیگری چون مورد که تقریبا به باد حساس هستند، در برخی از این باغچه‌ها به چشم میآیند اما اینکه چطورخشک نشده‌اند، نشان می‌دهد که با در نظر گرفتن تمهیدات خاصی کاشت آنها صورت گرفته است. گیاهان این قسمت، تنها به موارد یاد شده خلاصه نمی‌شوند و تمامی باغچه‌ها با انواع و اقسام بوته‌ها، چمن، شمشاد و گل، آراسته شدهاند.
به غیر از ورودی شمالی، مسیرهای حاشیه اتوبان و کلیه گذرگاه‌های منتهی به مجتمع تجاری نیز، دارای گل و گیاه هستند که به نوعی پارک خطی به حساب میآیند.
نیکروز ظریف مسئول گروه فنی و فضای سبز بازار بزرگ ایران درباره فضای سبز این مجموعه چنین می‌گوید: «مساحت فضای سبز این مجموعه حدود ۵ هکتار است و در حدود ۱۵۰ نوع گونه گیاهی متنوع به صورت دائمی، وجود دارد. چنین مساحتی با تنوع گیاهی بالا، در سایر مالها دیده نمی‌شود. به طور کلی، مسیر راه و دسترسی، ورودی‌های شمالی و جنوبی، باغ ماهان، باغ دیدار، بام، هتل و تالار الماس، دارای فضای سبز هستند. بخشهای زیادی از فضای سبز به بهره‌برداری رسیده و همچنان توسعه فضای سبز ادامه دارد. علاوه بر این، در داخل مجموعه و در بخش اداری از گیاهان آپارتمانی با تنوع بالا، کمک گرفتیم.»
گشتی در باغ ماهان
قرار گرفتن یک باغ ایرانی در دل یک مال بسیار بزرگ مدرن، خالی از لطف نیست به همین دلیل طراحان این مجموعه، بخشی از فضای مال را به باغ ماهان اختصاص داده‌اند. محل این باغ در مال به گونه‌ای است که در شمال آن رشته کوه البرز و در جنوب آن دریاچه موزیکال قرار دارد. جریان آب در باغ ماهان از نظر دور نمانده و این کار با هدف تاکید بر باغ ایرانی انجام شده است. از آنجایی که کاشت درخت سرو در یک محیط سرپوشیده چندان کار علمیای به نظر نمی‌آید، طراحان این باغ با بهرهگیری از گیاه یاس هلندی (لگستروم)، نمایی شبیه به سرو ایجاد کردهاند.
ظریف می‌گوید: « در باغ ماهان، فضای سبز عمودی در قالب سنتی ایجاد شده و ۴۸ سرودیس وجود دارد که هر کدام با حدود ۳۶۰ درختچه آراسته شدهاند. این قسمت از مجموعه، در قالب طراحی منظر باغ ایرانی، ایجاد شده است. علاوه بر این سرودیسها، گیاهانی چون یوکا، نخل فونیکس ، آگاو و کنتیا نیز وجود دارند.»
طراحی باغ ماهان، خاص است و به نوعی می‌توان از آن به عنوان قلب مجموعه ایران مال، یاد کرد اما گیاهی مانند آگاو، بیشتر در باغ صخرهای به کار می‌رود ولی با این وجود، قرارگیری آن در طراحی به گونه‌ای بوده که باعث بروز ناهماهنگی نشده و در اصطلاح خوش نشسته است.
ورودی جنوبی چگونه است؟
ورودی جنوبی به نسبت ورودی شمالی، از جذابیت‌های بیشتری برخوردار است و با ویژگیهایی که دارد، می‌تواند محلی برای توقف مراجعه‌کنندگان هم به حساب بیاید. این قسمت که در جنوب باغ ماهان قرار دارد، به نوعی تلفیقی از سبک مدرن و سبک ایرانی به حساب می‌آید که البته بیشتر به سبک ایرانی شباهت دارد. به این قسمت، دریاچه و آبنمای موزیکال گفته می‌شود. یک استخر بزرگ در وسط این قسمت وجود دارد که نمادی از دریاچه است و می‌تواند به تلطیف هوا به ویژه در روزهای گرم تابستان کمک کند.
فوارههای این دریاچه برای بازدیدکنندگان چشم نواز محسوب می‌شوند. پوشش گیاهی برای قسمتهای مختلف این بخش نیز در نظر گرفته شده و سروهای غول‌آسا بیش از هر چیز دیگری خودنمایی می‌کنند. این سروهای بزرگ غول‌آسا که در نزدیکی ساختمان قرار دارند، به شکلی ماهرانه درست شدهاند. سروهای غول‌آسا در واقع مجموعه‌ای از چندین سرو کوچک (کامیس پاریس زعفرانی)، روی یک سازه فلزی بزرگ هستند. این سروهای خلاقانه، حس عظمت را در مخاطب ایجاد می‌کنند و در تناسب با ساختمان هستند. چنانچه طراح از سرو کوچک بهره می‌گرفت، به دلیل بزرگ بودن بیش از حد ساختمان، امکان جلب نگاه مخاطب به درختان چندان وجود نداشت.
به دیدار بروید
یکی دیگر از قسمتهای جذاب این مجموعه تجاری، باغ دیدار است که می‌تواند در ایجاد آرامش مراجعه‌کنندگان نقش مهمی را ایفا کند چون صدای آب به وسیله یک آبشار در فضا می‌پیچید. برای اینکه فضای داخل مجموعه صرفا تجاری به نظر نرسد و در عین حال به روز هم باشد، این باغ به سبک مدرن طراحی شده و کافی شاپ در قسمتی از آن قرار گرفته است. درختان پالم واشنگتن (نخل) سر به فلک کشیده داخل مال، جذابیت خاصی را در محیط ایجاد کردهاند. علاوه بر این، گیاهانی چون کالانکوآ (کالانکوئه) ، سیکلامن، بنت قنسول (کریسمس)، سرخس، دراسنا کامپکت، برگ بیدی و …، به چشم میآیند. این تنوع بالا نشان می‌دهد که هدف طراح صرفا قرار دادن چند گیاه معمولی در کنار هم نبوده است.
از بام لذت ببرید
بام‌های بسیاری از مراکز تجاری غالبا بلااستفاده هستند اما بام این مجموعه تجاری بزرگ، از نظر دور نمانده و تمهیداتی برای استفاده از آن در نظر گرفته شده است. مثلا حدود یک و نیم کیلومتر در قالب مسیر تندرستی، به پیاده‌روی اختصاص دارد. علاوه بر این، نیمکت‌هایی هم برای نشستن در بام جانمایی شدهاند و پرگولا نیز به چشم می‌آید که برای زیباتر شدنش، می‌توان روی آن گیاهان بالارونده را هدایت کرد. در بام، کاشت گیاهان در گلدانهای بزرگ (flower box) و باغچه انجام شده است. درختچه‌های یاس هلندی آرایشی، در باغچه‌ها بیشتر به چشم میآیند و گیاهان دیگری چون شمشاد، کلم زینتی، سرو جونی پروس و …، نیز در باغچه‌ها وجود دارند. گیاهان بام، غالبا نیاز آبی بالایی ندارند تا در فصل گرم دچار مشکل نشوند. این گیاهان متناسب با آب و هوای تهران انتخاب شدهاند تا علاوه بر زیبایی، ماندگار هم باشند. گیاهان این قسمت عمدتا از گیاهان همیشه سبز هستند تا با تغییر فصل، فضا خشک و خالی نشود. بام مجموعه، مانند بسیاری از بخشهای دیگر به سبک مدرن طراحی شده است.
محیط زیست چقدر مهم است؟
قطعا کاشت تعداد زیادی گیاه، به نگهداری دقیق نیاز دارد و به نوعی باید فضای سبز مدیریت شود. در چنین شرایطی گیاهان به کود و در صورت مواجهه با آفات و بیماریها، به سم نیاز دارند. امروزه استفاده از کودها و سموم به مقدار بالا، یکی از دغدغه‌های فعالان محیط زیست در سرتاسر جهان محسوب می‌شود به همین دلیل تمهیداتی برای کاهش مصرف کود و سم باید در نظر گرفت. اما اینکه مسئولان بازار بزرگ ایران چه فکری برای کاهش مصرف کود و سم در این مجموعه کردهاند، سوالی است که نیکروز ظریف مسئول گروه فنی و فضای سبز بازار بزرگ ایران به آن پاسخ می‌دهد: «عدم استفاده از سموم و کود شیمیایی یکی از مهمترین اهداف این مجموعه است. تقویت خاک نیز یکی دیگر از موارد مهمی است که باید در نظر گرفته شود برای این منظور کودهای بیولوژیک را جایگزین کودهای شیمیایی کرده‌ایم. اگر هم در مواردی خاص و محدود مجبور به استفاده از کود شیمیایی شویم، به صورت گرانوله مصرف خواهد شد که اثر آن تنها روی خود گیاه باشد و آلودگی زیست‌محیطی چندانی را به وجود نیاورد. سمپاشی مداوم برای کنترل آفات و بیماریها معمولا انجام نمی‌شود و تنها در موارد اضطراری با در نظر گرفتن تمهیدات خاص این کار صورت میگیرد. اگر لازم به سمپاشی باشد، تمام دستورالعمل‌های علمی این کار مد نظر قرار میگیرد ضمن اینکه در روزها و ساعت‌هایی که م جموعه تعطیل باشد، این کار انجام خواهد شد. به غیر از موارد یاد شده، در مجموعه تفکیک زباله‌تر و خشک را داریم. زباله‌تر را تبدیل به کمپوست می‌کنیم و کود کمپوست با همکاری شهرداری منطقه ۲۲ برای فضای سبز نقاط مختلف منطقه مورد استفاده قرار میگیرد.»
سرنوشت آب چه می‌شود؟
امروزه مصرف بیرویه آب، نگرانی‌های زیادی را به وجود آورده و کارشناسان بر کاهش هدر رفتن آب و بهرهگیری از روشهای نوین، تاکید زیادی دارند. با وجود اینکه بسیاری از گیاهان ایرانمال، مصرف آب بالایی ندارند ولی نباید به بحث آب بی‌توجه بود.
ظریف در این باره چنین می‌گوید: «سیستم آبیاری مجموعه کاملا مدیریت شده تا هدر رفت آب وجود نداشته باشد به همین دلیل بیشتر از باغچه‌های گلدانی بهره گرفتیم. در انتهای هر باغچه گلدانی، یک چاه جذبی وجود دارد و آب مازاد که از دسترس گیاه خارج شده، وارد شبکه فاضلاب زیر زمینی می‌شود. پس از آن، آب وارد مراحل تصفیه خواهد شد و با سیستم آر.او (Ro- Reverse Osmosis) یعنی اسمز معکوس، تصفیه می‌شود. تصفیه آب بدین شکل آنقدر دقیق است که می‌توان با آن آب مورد نیاز شست و شو و حتی آب قابل شرب تولید کرد در نتیجه هدر رفت آب نداریم. علاوه بر این، آبیاری تحت فشار به صورت قطرهای و بارانی، بسیار مورد توجه قرار گرفته است ضمن اینکه آبپاش‌هایی هم برای تعدیل هوا وجود دارد.»
کلام آخر
فضای سبز این مجموعه تجاری بزرگ، روز به روز در حال توسعه است و تعداد زیادی کارشناس و متخصص بر این امر نظارت دارند. اینکه بتوان برای یک مجموعه تجاری بزرگ چنین فضای سبزی را مد نظر قرار داد، شایسته تقدیر است اما در برخی از قسمتهای مجموعه مثل بام، جای خالی گیاهان با تنوع رنگی، تا حدودی احساس می‌شود و رنگ سبز غالب به نظر می‌رسد. اما از آنجایی که گلکاری‌های فصلی از برنامه‌های مسئولان این مجموعه است و فضای سبز دائما به روز می‌شود، شاید برای قضاوت کمی زود باشد.
