آموزه‌ای از عاشورا؛ اخلاق، فصل مشترک آدمیان
روتیتر: اخلاق یکی از زمینه‌های مشترک میان دینداران و بی‌دینان است. به عبارت دیگر، اخلاق امری انسانی و پیشادینی است. اگر چنان باشد، پس چنین نیست که بدون دین، اخلاق ناممکن باشد.
به گزارش روتیتر: متن زیر با عنوان «آموزه‌ای از عاشورا؛ اخلاق، فصل مشترک آدمیان» یادداشتی است که خسرو باقری نوع پرست استاد تمام فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه تهران به مناسبت عاشورای حسینی نوشته است:
این سخن امام حسین (ع) با دشمنانش در بحبوحه نبرد مشهور است که: «اگر شما را دینی نیست، در دنیای خود، آزاده باشید.»
این سخن و سخنانی از این دست که از آغاز رویایی به میان آمد، از این جهت قابل توجه است که بیانگر وجود زمینه‌ای مشترک با دشمن فکری است. پیامبر اسلام نیز در جریان دعوت خود به اسلام با رقبای خود در سایر ادیان، به همین منطق متوسل شد و با آنان چنین گفت که بیایید بر محور سخنی که میان ما و شما مشترک است، گرد آییم. امام حسین (ع) نشان داد که علاوه بر میدان جنگ، میدان مشترک دیگری نیز برای رویارویی با دشمن فکری وجود دارد: میدان اخلاق.
بر این اساس، اخلاق یکی از زمینه‌های مشترک میان دینداران و بی‌دینان است. به عبارت دیگر، اخلاق امری انسانی و پیشادینی است. اگر چنان باشد، پس چنین نیست که بدون دین، اخلاق ناممکن باشد. اخلاق، چنان که مکنتایر نیز گفته است، ضرورت زندگی اجتماعی بشر است زیرا بدون برخی قواعد اخلاقی، همچون اعتماد متقابل، زندگی اجتماعی ناممکن می‌گردد.
امکان و بلکه ضرورت اخلاق پیشادینی، مورد اذعان قرآن نیز قرار گرفته است. از جمله، در آنجا که قرآن به آدمیان (نه مؤمنان) خطاب می‌کند که شما منشأ وجودی مشترکی دارید و تفاوت‌های قومی، قبیله‌ای و اجتماعی شما آدمیان برای آن است که بر بستر این تفاوت، امکان شناخت یکدیگر را بیابید و سرانجام بیان می‌کند که بزرگوارترین آدمیان در نزد خدا آنانند که تقوای بیشتری داشته باشند. همین سخن نشان می‌دهد که تقوا مفهومی پیشادینی و مربوط به همه آدمیان است و می‌توان در زبان فارسی آن را به مراقبت و مدیریت بر امیال ترجمه کرد. طنین اخلاقی این مفهوم کاملاً آشکار است زیرا امیال ما، چه با دوستان و چه با دشمنان، زمینه ساز نقض اخلاق تواند بود و مدیریت امیال، در هر دو زمینه، لازمه اخلاقی زیستن است.
همراهی با امام حسین (ع) را در نوحه و ندبه محصور یا متمرکز کردن، بی گمان خطاست. کسانی که قواعد و منطق مشی امام حسین را درک کنند، خواهند توانست این قواعد و منطق را بر رفتار خود حاکم کنند. یکی از این قواعد، چنان که گذشت، این است که تنها ارتباط با دشمن فکری که حتی شمشیر گشوده، جنگ نیست بلکه مراوده‌ای در محور مشترک دینداران و بی دینان، یعنی اخلاق، نیز برقرار است. اخلاق مفصلی است که ارتباط فرساینده دو استخوان را به همکاری سازنده اعتلا می‌بخشد و حرکت پیکره وجود بشری را امکان‌پذیر می‌سازد.
اما اگر کسانی به اخلاق پای‌بند نباشند، با همین اقدام، خود را از پای در می‌آورند زیرا اخلاق، فصل مشترک آدمیان است و هر انسانی در آن قادر به داوری است. از همین رو است که امام حسین (ع) را، چنان که هر ستمدیده فریادگر دیگری را، نه تنها مسلمانان بلکه همه انسان‌ها می‌ستایند و ستمگران را نیز همگان نکوهش می‌کنند. اگر داوری در هماوردی آئینی دشوار باشد، در میدان اخلاق آسان است. ناقضان اخلاق، در دادگاه بشریت محکومند.
