نقش امام رضا(ع) در گسترش علوم دینی/ استفاده هوشمندانه از فرصت‌ها
روتیتر: یک کارشناس و محقق علوم دینی گفت: هنر امام رضا(ع) این بود که با همه اختناقی که بر فضای جامعه آن روز حکم‌فرما بود، توانست درخت تشیع را در برابر توفان حوادث حفظ کند.
به گزارش روتیتر : ۱۴۸ سال بعد از هجرت پیامبر گرامی اسلام (ص) از مکه به مدینه، فرزندی از صلب پاک امامان معصوم (ع) به دنیا آمد که پدر بزرگ ایشان امام صادق (ع) دیدن و زیارتش را آرزو می‌کرد و مکرر به فرزندش امام کاظم (ع) می‌فرمود: «عالم آل محمد (ص) در صلب توست و ای‌کاش او را درک می‌کردم و او همنام امیرالمؤمنین علیه‌السلام است».
حضرت نجمه مادر گرامی و بافضیلت امام رضا (ع) درباره فرزندش فرمود: «در دوران حمل هیچ‌گونه احساس سنگینی در خود نکردم و همین‌که به خواب می‌رفتم، صدای تسبیح و تهلیل و تمجید خداوند را از شکم خود می‌شنیدم. وقتی فرزندم متولد شد، همسرم موسی ابن جعفر (ع) فرمود: گوارا باد ترا ای نجمه آنگاه پسرم را در پارچه‌ای سفید پیچیدم و به دست امام کاظم (ع) دادم، آن بزرگوار در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه گفت و آب فرات طلبید و کامش را با آن آب برداشت و به دست من داد و فرمود: بگیر این نوزاد را که باقیمانده خدا و حجت او بعد از من درروی زمین است».
به لطف حضور بارگاه نورانی امام رضا (ع)، بر ما ایرانیان فرض است همچنان که وجود ما مالامال از محبت به آن امام همام است، ظرف وجودی خویش را نیز از معرفت مکتب آن عزیز مملو نماییم. درست است که مکتب تشیع، مکتب عشق و دلدادگی است اما تقویت شناخت و معرفت نسبت به خاندان نبوت امری است که خود آن عزیزان از شیعیان خویش خواسته‌اند، چرا که عشق بدون شناخت به تنهایی نمی‌تواند سازنده و نجات‌بخش باشد. این معرفت است که به انسان ثبات قدم در مسیر و قدرت و بینش تشخیص حق از باطل می‌دهد.
ویژگی‌های سیاسی- اجتماعی حاکم بر دوران امامت حضرت امام رضا (ع) ویژگی‌های منحصر به فردی بوده و موضوعی مانند ولایتعهدی تا آن زمان مطرح نبوده است اما اقدامات آن حضرت باعث شد همه این چالش‌ها به فرصتی برای جهان تشیع تبدیل شود و از این بستر حضرت توانستند علاوه بر تربیت شیعیان و گسترش علوم دینی به مبارزه با مکاتب انحرافی نیز بپردازد.
مبارزه دائمی خستگی‌ناپذیر
مقام معظم رهبری در مورد امام رضا (ع) در بیاناتی می‌فرمایند: «او امام ماست، زندگی او برای ما درس است، از زندگی او باید درس بگیریم؛ زندگی او برای ما یک پیامی دارد، آن پیام چیست؟ من آن پیام را در یک کلمه خلاصه می‌کنم. بدانید پیام زندگی پرماجرای علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع) به ما عبارت است از مبارزه دائمی خستگی‌ناپذیر».
وی ادامه می‌دهد که «امام رضا (ع) با شیوه تقیه آمیز و شگفت آوری جان خود را که محور و روح جمعیت شیعیان بود حفظ کرد و در دوران قدرت مقتدرترین خلفای بنی عباس و در دوران استقرار و ثبات کامل آن رژیم مبارزات عمیق امامت را ادامه داد. تاریخ نتوانسته است ترسیم روشنی از دوران ده ساله زندگی امام هشتم در زمان هارون و بعد از او در دوران پنج ساله جنگ‌های داخلی میان خراسان و بغداد به ما ارائه کند؛ اما به تدبر می‌توان فهمید که امام هشتم در این دوران همان مبارزه دراز مدت اهل‌بیت (ع) را که در همه اعصار بعد از عاشورا استمرار داشته با همان جهتگیری و همان اهداف ادامه می‌داده است.»
مناظرات امام رضا (ع)
حجت‌الاسلام سید حسین حسینی قمی از اساتید حوزه علمیه قم در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، با اشاره به اینکه دوران حیات نورانی امام رضا (ع) و فرصتی که حضرت در خراسان پیدا کردند فرصت ارزشمندی برای گسترش علوم دینی بود، اظهار داشت: حضرت در مدینه یک حوزه علمی با ۳۱۳ شاگرد تشکیل دادند و اسامی آن‌ها در کتب حدیثی ما هست.
رساله ذهبیه امام رضا (ع) در طب به قدری باعظمت است که مأمون گفت باید این رساله را با طلا نوشت
وی ادامه داد: در خراسان با توجه به‌عنوان ولایتعهدی، حضرت فرصتی برای مناظرات داشتند که بیش از ده مناظره بسیار مهم با سران ادیان و مذاهب مختلف برگزار کردند. به عنوان مثال مناظراتی که از ائمه در کتاب احتجاج مرحوم طبرسی آمده بیشترین مناظره‌ها، بعد از رسول خدا (ص)، امیرالمؤمنین (ع)، امام باقر (ع) و امام صادق (ع)، مناظره‌هایی است که از امام رضا (ع) به یادگار مانده است.
این کارشناس مسائل دینی با اشاره به اینکه دوران امام رضا (ع) دوران پیدایش مذاهب مختلفی است، از جمله مشبهه، مجسمه، مجبره، واقفیه، غلات و… که به وجود آمدند. مشبهه کسانی هستند که خدا را جسم و شبیه مخلوق می‌دانند. امام در برابر این طرز تفکر ایستادند و مطالبی فراوانی در این خصوص دارند. کتابی به نام سیری در صحیحین وجود دارد که به این امر می‌پردازد که کسانی که از مکتب اهل‌بیت (ع) فاصله گرفتند خدا را چگونه توصیف کرده‌اند.
وی اظهار داشت: امام رضا (ع) رساله‌ای دارند به نام رساله ذهبیه در علوم پزشکی و طب که به قدری این رساله باعظمت است که مأمون گفت باید این رساله را با طلا نوشت که به نام ذهبیه معروف شد.
ولایتعهدی امام رضا (ع) و بهره‌گیری از این فرصت
حجت‌الاسلام حسین شربتی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، اظهار کرد: هنر امام رضا (ع) این بود که در عصر سلطنت عباسی، با همه اختناقی که بر فضای جامعه آن روز حکم‌فرما بود، توانستند درخت تشیع را از گزند توفان حادثه سلامت بدارد.
این محقق علوم دینی و قرآن‌پژوه با اشاره به اینکه امام رضا (ع) بعد از شهادت پدرشان از دلسردی و پراکندگی یاران پدر جلوگیری و شیعیان را برای رسیدن به اهداف الهی رهبری نمودند. افزود: مأمون برای نابود کردن تشیع، مسئله ولایتعهدی امام رضا (ع) را زیرکانه و هوشمندانه مطرح کرد؛ وی برای کنترل کردن مبارزات شیعیان و مشروعیت بخشیدن به حکومت عباسی، دنیاپرست نشان دادن اهل‌بیت پیامبر (ص) و همچنین از بین بردن چهره مردمی امام رضا (ع) ایشان را به اجبار از مدینه به مرو آورد.
این کارشناس علوم دینی با اشاره به اینکه امام از هر فرصتی استفاده می‌کردند و نارضایتی خود را اعلام کردند تا همه بدانند ایشان را به اجبار به خراسان می‌برند، بیان کرد: حتی هنگام خارج شدن از مدینه به همگان فهماندند که این سفر بازگشتی به دنبال نخواهد داشت و در مرو حضرت از پذیرش ولایتعهدی به‌شدت خودداری کردند تا اینکه ایشان را تهدید به قتل کردند.
وی اضافه کرد: امام رضا (ع) همه تلاش خود را کردند تا این شرایط بر ایشان تحمیل نشود؛ اما بعد از اینکه تحمیل شد اقداماتی را انجام دادند که در نوع خود هوشمندانه و بی‌نظیر بود و نه‌تنها نقشه‌های مأمون را خنثی کرد، بلکه برکات و آثار مهمی را در آینده بر جای گذاشت.
